8K çözünürlük nedir, buna değer mi?

Sayıları her geçen gün giderek artan içerik sağlayıcıları aracılığıyla 4K videonun nimetlerini tam anlamıyla henüz yeni yeni görmeye başlıyorken, onun halefi olan 8K da hemen peşinden geldi. Hatta 12K ve 16K da yavaş yavaş hayatımıza girmeye başladı bile. Peki 4K ile 8K çözünürlük arasındaki fark nedir? 8K video neden ve nasıl kaydedilir ve kaydedilen bu içerik nerede izlenebilir? Ve bunun karşılığında katlanılan ek maliyete ve çabaya değer mi? Gelin bu soruların yanıtlarına birlikte bir göz atalım.

8K çözünürlük nedir?

Süper Yüksek Çözünürlük (SHD) olarak da bilinen 8K çözünürlük, 7680×4320 piksel çözünürlüğe sahip bir ekranı ve/ya video formatını ifade eder ve 4K’nın (3840×2160) dört katı, Full HD’nin (1920×1080) 16 katı çözünürlüktür. Bir başka deyişle, 8K ekranlar veya videolar, 4K ekranlar veya videolardan dört kat, Full HD ekranlar veya videolardan 16 kat daha fazla piksele sahiptir.

Neden 8K deniyor?

8K adı, görüntünün yatay kenarında bulunan yaklaşık 8 Bin piksel sayısını ifade eder. 3840×2160 çözünürlüğe 4K denmesinin sebebi de budur.

Bu ad yaygın olarak her şeyi kapsayan bir terim olarak kullanılsa da aslında iki ana alt kategoriye ayrılıyor: UHD2 olarak bilinen 8K UHD (Ultra Yüksek Çözünürlük) ve 8K DCI. DCI terimi, Dijital sinema sistemleri için standartlar oluşturmak üzere oluşturulmuş çok sayıda büyük film stüdyosunu tanımlayan “Dijital Sinema Girişimleri” ni temsil ediyor.

8K UHD ve 8K DCI arasındaki fark nedir?

8K UHD, modern TV’lerin ve bilgisayar monitörlerinin çoğunda kullanılan standart 16:9 en boy oranını ve 7680 x 4320 pikseli tanımlar.

8K DCI ise, film projeksiyonunda kullanılan, 8192 x 4320 piksel boyutunda, biraz daha geniş olan 256:135 en boy oranını ifade eder.

Bu ikili format, aşağıdaki şemada gösterildiği gibi 4K UHD ile 4K DCI ve Full HD ile Full HD DCI gibi alt ekran çözünürlüklerinde de ortaktır.

8K UHD tamam da, neden 8K DCI var? Nedeni çok basit: Filmleri daha geniş bir en-boy oranında yaparak insanların sinemaya gitmek için hala bir neden bulmasını sağlamak. 

Geniş ekran sinema ilk kez 1950’lerin başında, TV’lerin insanların oturma odalarının vazgeçilmez bir eşyası haline geldiği ve bunun karşılığında film endüstrisinin izleyicilere ekstra bir şeyler sunabilmek istediği dönemde benimsenmiş. Modern 16:9 TV’ler, çocukluğumuzdaki 4:3 oranlı atalarından daha geniş olsa da, sinemaların daha sürükleyici bir geniş ekran deneyimi sunmasına olanak tanıyan farklılık günümüzde hala devam ediyor.

8K nasıl çalışır?

8K’nın nasıl çalıştığını anlamak için çözünürlüğü anlamak önemlidir. “Çözünürlük” terimi, anlatmak istenilen konuya göre farklı anlamlara gelebilir. Biz bu makalemizde piksel çözünürlüğünden, yani bir görüntünün veya bir video karesinin içerdiği toplam piksel sayısından bahsedeceğiz.

Her bir çekim karesindeki piksel sayısı ne kadar yüksek olursa, video o kadar ayrıntılı olur. Ve 8K’nın, 4K’da bulunan piksel sayısının dört katı kadar piksel içerdiğini düşündüğümüzde, eklenen ayrıntı kapasitesi 4K’dan çok daha büyük olacaktır.

Ancak tam bunlar 8K’nın bir videoyu tartışmasız daha iyi hale getirdiği anlamına gelmez. Görüntüyü kaydetmek için kullanılan objektifin kalitesi ve kameramanın becerisinin yanı sıra çekimde kullanılan kare hızı, bit hızı ve renk derinliği seçimi gibi video kalitesini belirleyen birçok başka faktör vardır.

8K video nasıl kaydedilir?

8K video kaydedebilmek için en başta o çözünürlükte çekim oluşturabilen bir cihazın kullanılması gerekir. Bu çözünürlükte kayıt yapabilen kameralar eskiden profesyoneller için üretilirdi, ancak 8K’da kayıt yapan kameralara sahip olmak artık amatörler ve sıradan tüketiciler için daha erişilebilir bir duruma geldi.

Aslında pek çok aynasız kamera bu seçeneğe sahipken mobil algılayıcı ve işlemci teknolojisindeki ilerlemeler sayesinde bazı akıllı telefonlarda 8K çekim kaydetmek günümüzde artık mümkün. Hatta birçok telefon üreticisi firma, akıllı telefonda 8K HDR çekim özelliğini de getirerek bunu bir adım daha ileri götürdü.

Aşağıdaki 8K ve 30 FPS videoyu, yakında gerçekleştirdiğim İstanbul seyahatimde bu yazıma örnek olması amacıyla hareket halindeki Eminönü – Kadıköy Şehir hatları vapurundan, üçayak veya gimbal kullanmadan elde çektim. Toplamda 46 saniye süren video, kartımda dosya boyutu olarak 2.13 GB yer tuttu.

Yukarıda, hiçbir düzenleme yapılmadan ve kamera üzerinde herhangi bir preset uygulanmadan çektiğim ve ham haliyle paylaştığım videoyu gerçek çözünürlüğünde seyredebilmeniz için 8K çözünürlüğü destekleyen bir cihazdan izlemeniz gerekir. Aksi durumda Youtube, videoyu izlemiş olduğunuz cihazın çözünürlüğüne alt örnekleyecektir.

Yandaki görselde videomun EXIF bilgilerini görüyorsunuz. Videoyu çekerken, hem üzerinde bulunduğum vapur ve hem de görüntüsünü çektiğim tekne hatırı sayılır bir hızda hareket halindeydi.

8K çözünürlüğün avantajları

8K çözünürlüğün en temel avantajı, düşük çözünürlüklü formatlara göre daha yüksek ayrıntı ve netlik sağlamasıdır demiştik; bu da onun, büyük ekranlar için veya yüksek görüntü kalitesinin öncelikli olduğu uygulamalarda kullanımını ideal kılar. Günümüzde 8K çözünürlük, profesyonel video prodüksiyonlarının yanı sıra üst düzey ev sinema sistemleri ve görüntüleme sistemlerinde de yaygın olarak kullanılmaya başladı.

4K, yüksek çözünürlüklü video için mevcut standart olarak kabul edilirken, 8K çözünürlük, 4K’yı daha fazla ayrıntı ve netlikle bir sonraki seviyeye taşıdı.

8K’da çekim ne zaman ve neden yapılır?

Ana işi videografi olanların 8K’da çekim yapmak istemelerinin ana nedenlerinden biri, içeriklerini bugünden geleceğe hazırlamaktır. Teknolojinin de gelişimiyle 8K ekranların ve içeriğin daha yaygın hale gelmesiyle birlikte 8K’da çekim yapmak, içeriğin yüksek kalitede olmasını sağlamasının yanında, güncelliğini daha düşük çözünürlükle çekilen içerikler kadar çabucak yitirmemesini sağlar.

8K’da çekim yapmanın bir başka önemli avantajı ise, bir sahnenin kırpılması ve/ya yakınlaştırılması söz konusu olduğunda geniş bir hareket alanı ve daha fazla esneklik sağlamasıdır; çünkü daha yüksek çözünürlük, görüntü kırpıldığında bile daha fazla ayrıntının korunmasına olanak tanır.

8K’dan alt örnekleme

Alt örnekleme, genellikle piksellerin ortalamasını alarak veya bir kısmını atarak bir görüntünün veya videonun çözünürlüğünü azaltma işlemidir. Örneğin, 8K bir videonuz varsa ve bunu 4K ekranda görüntülemek istiyorsanız, orijinal 8K videodaki piksellerin ortalaması alınır veya bir kısmı çıkarılır ve video 4K çözünürlüğe alt örneklenir.

8K’da kaydedilmiş bir videonun dosya boyutununun küçültülmesi veya videonun 8K çözünürlüğü desteklemeyen bir cihazda görüntülenmesi istendiğinde genellikle bu yöntem uygulanır.

8K’lık videoyu kırpmak

Sahnenin belirli bir kısmına odaklanmak veya daha sinematik bir görünüm oluşturmak istendiğinde çekimi 8K çözünürlükte yapmak ve sahnenin istenilen bölümlerini kırpmak bir yöntemdir. Örneğin, bir manzaranın geniş çekimini 8K çözünürlükte yapabilir ve ardından yakın plan görüntü oluşturmak için manzaranın belirli bir bölümünü kırpabilirsiniz. Bu işlem, Adobe Premiere Pro veya Final Cut Pro ve benzeri video düzenleme araçları yardımıyla post prodüksiyon aşamasında yapılır.

8K’lık videodan sabit kareler çıkartmak

Yüksek kaliteli görüntüler elde etmek üzere 8K videodan sabit kareler çıkarmak da mümkündür. Bir videodan bir dizi görüntü oluşturmak veya videodaki belirli bir kareyi bağımsız bir imaj olarak kullanmak istendiğinde bu yöntem uygulanır. 8K videodan sabit kareler çıkarmak için bir video düzenleme yazılımı veya özel bir kare çıkarma aracı kullanılır. Elde edilen görüntüler yüksek çözünürlüklü olur ve orijinal 8K videonun ayrıntı ve netliğinin çoğunu barındırır.

Örnek:

Yukarıda gördüğünüz videodan rastgele bir kare çıkaralım mı? Bunun için videoyu Adobe Premiere Pro’da açmak ve aşağıdaki görseldeki gibi “Export Frame” butonuna basmak yeterli.

Bu işlemden sonra, 7680×4320 boyutlarında ve 10.3 MB büyüklüğünde bir dosya yaratılmış oldu. Yazımda kolay görülebilmesi için Full HD olarak kırpılmış versiyonunu aşağıda paylaştım:

JPEG dosyayı 8K orijinal boyutlarında görmek isterseniz, e-posta adresinize gönderebiliriz. Bunun için hello@arthenos.com adresimize e-posta adresinizi belirten bir istek mesajı göndermeniz yeterli.

8K’yı kimler kullanır?

8K çözünürlük, 4K ve Full HD gibi daha düşük çözünürlüklü formatlara göre önemli ölçüde daha yüksek ayrıntı ve netlik sağlayan yüksek kaliteli bir video formatı olduğundan, profesyonel video prodüksiyonlarında ve üst düzey ev sinemalarında yaygın olarak kullanılır. Yeni nesil TV’ler ve monitörler artık 8K çözünürlüğü destekliyorlar, bunların sayısı her geçen gün artıyor. Bunlarla birlikte 8K içeriğe olan ihtiyaç da bu oranda artıyor.

İçeriği nasıl yayınlayabilirsiniz?

Birincisi, şu anda 8K’yı destekleyen platformlar yalnızca YouTube ve Vimeo. Çekimler hem 8K hem de 8K olmayan ekranlarda görünse de, benim bildiğim başka platform henüz yok. Siz biliyorsanız aşağıdaki “Yorumlar” kısmından paylaşın lütfen.

İkincisi, 8K içeriği yayınlamak için gereken bant genişliğinin 20-50 Mbps olduğu tahmin ediliyor. Bağlantınız bunu desteklemiyorsa sorunlarla karşılaşabilirsiniz. Bu internet hızları ülkemizde çoğu bölgede mevcut olsa da, hâlâ bu hızlara ulaşamayan çok sayıda insan var. O nedenle, yeni bir 8K ekrana yatırım yapmadan önce bağlantı hızınızı kontrol etmenizde fayda var.

8K oyun mümkün mü?

Kısa cevap evet, ancak bu Evet’in biraz açılması gerekiyor.

8K oyun oynamayı destekleyen bir cihaz satın almak mümkün, son PlayStation ve Xbox konsolları da bu çözünürlüğü destekleyebiliyor. Örneğin PS5 8K çözünürlüğü destekliyor. Ancak bu o kadar basit değil. Neden mi?

Şu anda PlayStation 5, 8K çözünürlükte video oyunlarını destekleyebiliyor ve 8K çözünürlükte, saniyede 60 kare hızında (FPS) oyun oynama potansiyeli sağlayan bir HDMI 2.1 yuvasına sahip. Ancak Sony, mevcut yetenekleri yerel 4K ile sınırlandırdığı için konsolda 8K oyun mevcut değil.

Diğer sorun da, oynanacak 8K oyun sıkıntısı.

Şu anda 8K 60 FPS hızında çalışan PS5 oyunları var, The Touryst bunlardan biri. Bu oyun görüntüleri 8K çözünürlükte işliyor ve kenar yumuşatma gibi işlemler için daha yüksek çözünürlük kalitesini kullanıyor, bu da daha düzgün ve daha doğal çizgiler sağlıyor. Ancak The Touryst’in 8K desteği ne olursa olsun, görüntülerinin herhangi bir televizyonda veya monitörde görüntülenebilmesi için 4K’ya alt örneklenmesi gerekiyor.

Video oyunu dünyasında çözünürlük hiçbir zaman bir öncelik olmadı. Geliştiriciler bunun yerine doku, dinamik aralık ve tartışmasız en önemlisi kare hızı gibi grafik kalitesinin diğer yönlerine odaklanmayı tercih ediyorlar.

Kare hızı nedir?

Basitçe söylemek gerekirse kare hızı, hareketli bir görüntü oluşturmak için her saniye sırayla art arda görüntülenen karelerin sayısıdır. Saniyede ne kadar çok kare (‘fps’ veya ‘p’) görüntülenirse, hareketli görüntü o kadar düzgün ve net olur.

Yüksek kare hızlarının oyun oynamaya getirdiği çok sayıda ek avantajı olduğunu düşünürsek; oyunu 8K/60p’de geliştirmektense 4K/120p’de geliştirmek daha çok tercih edilir.

Yeni oyun konsolları 8K oyun oynamayı destekleyecek güce sahip olsa da bu özellik henüz fiili olarak kullanılabilir durumda değil. Üreticiler, format daha yaygın hale geldiğinde 8K için tam desteğin gelecekteki bir sistem güncellemesiyle etkinleştirileceğini anons ediyorlar, ama bu ne zaman olacak net değil. Bu nedenle, oyun konsolunu yükseltmenizin ana nedeni çözünürlükse bunu aklınızda bulundurun. 

İnsan gözü 8K’yı görebilir mi?

Bu basit bir soru gibi görünse de aslında yanıtı oldukça karmaşıktır. Buna yanıt vermeden önce başka bir soruyu cevaplamamız gerekiyor:

İnsan gözünün çözünürlüğü nedir? 

Bu, sonsuz değişkenlere sahip karmaşık bir konu olsa da eğlenceli bir açıklama için aşağıdaki videoyu mutlaka izleyin; bilim adamı ve fotoğrafçı Roger N. Clark birtakım hesaplamalar yaptı ve insan gözünün çözünürlüğünün 576 MP olduğu sonucuna vardı.

576 megapiksel elbette 8K’nın mütevazı 33.2 megapikselinden çok daha yüksek bir çözünürlük, peki bu yeterli mi? Değil. Ayrıca ekranın boyutunu ve göze olan mesafesinin de dikkate alınması gerekiyor, çünkü bu faktörlerin her ikisi de önemli bir rol oynuyor.

Neden? 

Rengarenk çakıl taşlarıyla dolu bir kumsalda ayakta durduğunuzu hayal edin. Aşağıya baktığınızda, ayaklarınızın etrafındaki her bir taşı detaylı bir şekilde görebilir ve her birinin farklı renk ve dokularını kolaylıkla ayırt edebilirsiniz. Şimdi de aynı plaja yüksek bir uçurumun tepesinden baktığınızı hayal edin. Bu kadar uzaktan bakıldığında taşlar renklerini ve diğer fiziksel özelliklerini kaybetmiş halde düz bir zemin olarak görülecektir.

Aynı durum ekran çözünürlüğü için de geçerlidir; ekrandan ne kadar uzakta oturursanız o kadar az ayrıntı görürsünüz, ta ki sonunda 8K, 4K ve hatta Full HD gibi daha düşük çözünürlükler arasındaki farkı anlamanın imkansız olduğu bir mesafeye ulaşana kadar.

8K gibi süper çözünürlüklerde tüm detayları hakkıyla görmek için gereken optimum izleme mesafesi çok kısalabiliyor. Bu nedenle, gözlerimizin görme kapasitesi gerçekte ek piksellerdeki detayları görmek için çok fazlasına sahip olsa da, bu kadar yakın oturmak zorunda kalmanın verdiği rahatsızlık mı yoksa görüntüden alacağımız keyif mi ağır basar, bu karar kişiye göre değişecektir.

Örneğin araştırmalar, 60 inçlik bir ekranda 8K çözünürlüğün faydalarından yararlanmak için ekrandan 60-125 cm uzakta oturmanız gerektiğini öne sürüyor. Şimdi düşünün, karşınızda 133 cm genişliğinde ve 75 cm yüksekliğinde 60 inç devasa bir ekran var ve siz 8K’yı gerçek anlamda hissetmek için bundan 1 metre uzaklıktan seyrediyorsunuz. Bunun bir futbol müsabakası olduğunu farzedin, kafanızı sağa sola ve hatta yukarı ve aşağı hareket ettirmedikçe topu takip etmeniz imkansız olacaktır.

Göz önünde bulundurulması gereken diğer bir faktör, insanlar arasında farklılık gösterebilen görme keskinliği veya görüş netliğidir.

Örneğin, Warner Bros ve diğer bazı film yapım şirketleri, insanların 4K ile 8K arasındaki farkı anlayıp anlayamayacağını görmek amacıyla “çift-kör çalışması” adı altında bir deney gerçekleştirmek için işbirliği yapıldığını bildirdiler. Genel sonuçlar deneklerin çoğunluğunun 4K’ya karşılık 8K görüntüde çok büyük bir gelişme görmediğini gösterse de, bu kimselerdeki görme keskinliğinin önemli bir rol oynadığını saptanmış. 

Diğer dezavantajları

8K’da çekim yapmanın, daha yüksek görüntü kalitesi, daha ayrıntılı ve gerçeğe yakın görüntüler ve ayrıntıları kaybetmeden çekimleri kırpma ve yeniden çerçeveleme yeteneği dahil olmak üzere çeşitli potansiyel avantajlar sunduğuna yukarıda birçok kez değinmiştik. Bunlara ek olarak, 8K çözünürlük daha büyük ekran boyutlarına ve daha yüksek kare hızlarına olanak tanır; bu da özel efektler ve aksiyon sahneleri için iyi bir ortam sağlar.

Ancak 8K’da çekim yaparken dikkate alınması gereken birkaç dezavantaja da burada değinmekte fayda var. Ana dezavantajlardan biri, 8K görüntüleri yakalamak ve işlemek için gereken ekipmanın maliyeti ve karmaşıklığıdır. 8K kameralar ve depolama ortamları genellikle düşük çözünürlüklü muadillerine göre daha pahalıdır ve daha büyük dosya boyutları, bilgisayar donanımı ve yazılımı açısından da daha fazla yük gerektirir.

Bir diğer potansiyel dezavantaj ise 8K içeriği görüntüleyebilen ekranların şu anda henüz sınırlı sayıda bulunmasıdır. 8K TV’ler ve monitörler yavaş yavaş yaygın hale gelse de bunlar hala nispeten nadir bulunurlar ve pahalılar. Bu da, bu tip cihazlara sahip olmayan büyük çoğunluğun en azından bir süre daha artan çözünürlüğün nimetlerinden tam olarak faydalanamayacakları anlamına gelir. Bu durum, birçok projede 8K çekim yapmanın yaratacağı ek maliyetlerin hakettiği karşılığını almasını bir süre daha zorlaştıracağı sonucunu doğuruyor.

Sonuç

8K çözünürlüğün faydalarının belirli bir proje için gerçekten gerekli olup olmadığını değerlendirmek önemlidir. Çoğu durumda 4K çözünürlük yeterli olabilecekken, 8K’nın ek maliyetinin ve karmaşıklığının riski karşısında seçimi doğru yapmak gerekir.

Sonuçta 8K çekim yapma kararı, projenin özel ihtiyaçları ve hedeflerinin yanı sıra mevcut kaynaklar ve bütçenin dikkatli bir şekilde değerlendirilmesine dayanmalıdır.

Üretim açısından bakıldığında cevap biraz daha basittir. 8K ve hatta 12K çözünürlükte kayıt yapmak, yapımcılara ve editörlere eşi görülmemiş düzeyde yaratıcı özgürlük sağlar. Burada depolama ve performans konuları dikkate alınması gerekirken, film yapımcılarının mekandaki bazı zorlayıcı koşulların üstesinden gelmesine, daha yaratıcı kompozisyonlar elde etmesine veya ek ekipman konusunda zamandan ve paradan tasarruf etmesine olanak tanıyorsa, sonuçta 8K ve hatta 12K çekim yapmak en mantıklı seçenek olabilir.

Bu konu hakkında siz ne düşünüyorsunuz? Yorumlarınızı aşağıdaki “Yorumlar” kısmından bizimle paylaşın.