Dijital Kameralarda AF Sistemi Nasıl Çalışır?

Bu yazımızda, bazı durumlarda birçoğumuzun kafasını karıştıran, Dijital Makinelerde AF Sistemi (Otofokus – Auto Focus), hangi durumlarda, hangi AF Sistemi’nin kullanılacağı ve canlı önizleme (Live view) AF ile Vizör AF arasındaki farklar konusuna değineceğiz.

Bu yazı, bazı okuyucular için uzun ve belki de başlarda sıkıcı görünebilir. Fakat, yazının ana fikri olan AF Sistemi, AF Alan Modları ve Netleme Noktası seçimleri, kaliteli ve etkileyici fotoğraflar için gerçekten çok önemli bir konu, hatta bence en önemli konu.

AF Sistemi detaylarına geçmeden önce çok az bilinen ama çok önemli bir konuya değinmeden geçemeyeceğim;

Bildiğiniz gibi AF Sistemini kullanabilmek için ya kullandığınız gövdede ya da takılı olan lensin üzerinde, yani bunlardan en az birinde AF motoru bulunması gerekmektedir. Bazı gövdelerde AF motoru bulunmaz ve siz AF Sistemini kullanmak isterseniz üzerinde AF motoru olan bir objektife ihtiyaç duyarsınız. Eğer kullandığınız gövdede AF motoru varsa, takacağınız lenste AF motoru olup olmaması önemli olmaz, AF Sistemi sorunsuz çalışır.

Canon ve Nikon farkı

Canon ve Nikon’un diğer markalardan daha popüler olmasının en büyük nedenlerinden biri, daha eski donanımlarla olan uyumluluğudur. Canon’un EOS serisi lensleri 1987 yılına kadar, Nikon’un F Serisi lensleri 1959 yılına kadar uzanıyor. Bu da, herhangi bir EOS veya F objektifi alıp fotoğraf makinenizde sorunsuz kullanabileceğiniz anlamına geliyor.

İki markanın lensleri arasındaki en büyük fark; AF yani Otofokus özelliğidir. Canon’un tüm EOS lensleri otofokus yaparken, Nikon’un sadece AF-S lensleri bunu yapıyor.

Nikon, hafif, kompakt ve daha ucuz olmasını sağlamak için giriş seviyesi kameralarından otomatik netleme motorunu çıkarma kararı aldı. Şu anda Nikon D40, D40X, D60, D3000, D3100, D5000, D5100… AF motorları içermiyor. Nikon lensinizin bu gövdelerde otomatik odaklanmasını istiyorsanız (ki isteyeceksiniz), seçeneklerinizi hafifçe daraltarak AF motoru olan bir AF-S objektif seçmeniz gerekir. Nikon’un diğer gövdelerinde AF motoru olduğundan otomatik odaklama için bir AF-S objektif kullanma koşulunuz yoktur. Öte yandan Canon, gövdelerde değil objektiflerde daima otomatik odaklanma motorlarına sahipti. O nedenle Canon kullanıcıları için gövdede AF motoru olup olmaması bir sorun teşkil etmez.

Geçmiş 25 yılda üretilmiş objektiflerin çoğu günümüzde birçok fotoğrafçıyı tatmin edecek yeterlilikte optik kaliteye sahiptir. Ancak fotoğraf makinenizle birlikte bunlardan daha eski objektifleri kullanmak istiyorsanız, seçiminiz Nikon olacaktır.

Kullandığımız Nikon lenslerin çoğunda “A” ve “M” veya “M/A” ve “M” harflerini görürsünüz.

“A” ve “M” özellikli objektifler

Kamera gövdesinin ayarı her zaman önceliklidir. Buradaki sorun, daha ucuz lens tasarımı nedeniyle, motoru odak halkasından serbest bırakmamasıdır. Bunun anlamı; kameranız “Manuel odaklamaya” ayarlanmış ve lensiniz hala “A” yani Otomatik odaklamada kaldıysa bu merceğin motorunun zorlandığı ve boştan yere batarya tükettiği anlamına gelir; bu yüzden dikkatli olmalısınız.

ÖNEMLİ:
O nedenle bu tip lenslerde, gövdede “Manuel Odaklama” ayarladıysanız,
lensinizi de “M” konumuna getirmelisiniz.

 “M/A” ve “M” özellikli objektifler

Daha yüksek özellikli ve daha pahalı “M/A” ve “M” lenslerde, “M/A” Manuel / Otomatik Odaklama anlamına gelir, yani objektif AF modlarında çalışır, ancak odağınızı istediğiniz zaman manuel olarak da ayarlayabilirsiniz. Yalnızca manuel olarak odaklamak isterseniz, kamera gövdesindeki Odak Modu Seçicisini “M” (manuel) konumuna getirmeniz yeterlidir.

AF Sistemi

Dijital kameralarda iki temel otomatik netleme yani AF sistemi vardır; Kontrast Algılama ve Faz Algılama. DSLR kameralar her iki sistemi de kullanırlar ancak birincil AF özelliği olarak Faz Algılama sistemini kullanırlar. Kompakt kameraların kullandıkları tek AF sistemi Kontrast Algılama sistemidir. Aynasız kameraların bazıları Kontrast Algılama sistemini, bazıları her ikisini de kullanırlar.

DSLR Kameralarda AF sistemi Faz Algılama çalışma mantığı

Faz Algılama, gelen ışığın görüntü eşlerine bölünmesi ve bunların karşılaştırılması mantığına dayanır. Sistem, ışın ayırıcı ile birlikte gelen ışığın bir kısmını kameranın altında bulunan AF sensörüne yansıtan küçük bir ikincil ayna kullanarak nesneye olan mesafeyi hesaplar.

Bu, sonuç olarak ayarın öne veya arkaya yönü için verilmesi gereken komutları belirler ve odaklama sistemindeki hareket sayısını tahmin eder. Hareket eden nesnenin o anki ve bir sonraki konumunu ve bu konuma geliş hızını birçok kez ölçer, bir sonraki geleceği konumu bu bilgilerle tahmin eder. Bu tahmine göre AF motoruna hareket emri verilir, mikro saniyeler içerisinde gerçekleşen bu işlemler tam sonuç bulununcaya yani doğru odak elde edilene kadar tekrar eder.

Fotoğraf makinesi AF-C (Continuous Servo) çekim moduna ayarlandığında, bu işlem kapalı bir devre halinde devamlı tekrarlanır ve fotoğraf çekilene veya kullanıcı deklanşöre yarım basmayı bırakana kadar odak, nesnenin hareketine göre sürekli olarak ayarlanır. Hareketli nesnelerin odağının takibi bu işlemle gerçekleşir.

Eğer sistem belli bir süre içerisinde doğru odağı yakalayamazsa “hunting” yani avlanma denilen bir problem oluşur ve sistem odağı kilitleyemeden sürekli olarak ileri geri odaklamaya başlar. Bazen makinenizde karşılaştığınız, odağın bir öne bir arkaya hızlıca ve kararsızca hareket etmesinin nedeni bu olaydır.

DSLR Kameralarda AF Sistemi Kontrast Algılama çalışma mantığı

Kontrast Algılama AF, teorik olarak anlatılmaya çalışıldığında biraz karmaşıkken, gerçek anlamda anlaşılması daha kolaydır. Faz Algılamanın tersine, Kontrast Algılamasında nesnenin uzaklık hesabı kullanılmaz. Bu işlem her şey için makinemizdeki sensörü kullanır. Görüntünün bir bölümüne bakar ve oradaki kontrastı ölçer. En basit düzeyde, yüksek kontrast “odaklı”, düşük kontrast ise “odak dışı” demektir. Ancak kontrast temelli bir sensör yani AF Sistemi, objektifin hareket etmesi için gereken yön ve mesafeye dair belirgin bir kavrama sahip değildir; bu nedenle objektife emir gönderip odaklamayı biraz hareket ettirir, bir önceki bilgiler ile karşılaştırır ve daha sonra objektifin nereye gideceğini daha ayrıntılı olarak değerlendirir ve bu bilgileri kullanır.

Yanyana pikseller arasındaki yoğunluk farkı görüntünün keskinliğindeki değişimlerle birlikte doğal olarak arttığı veya azaldığı için optik sistem maksimum kontrastı elde edene kadar ayarlamayı tekrarlar.

Genelde uygun odağı elde etmek için yeterli olmasına rağmen, Kontrast Algılama hareket eden nesneleri takip ederken zorlanır. Çünkü kontrast kaybolduğunda hareket yönü hakkında karar veremez. Örneğin, Faz Algılamadaki gibi uzaklığını ölçemediği için nesnenin fotoğraf makinesine doğru mu yoksa aksi yöne mi gittiğinin ayrımını yapamaz.

Aynasız Kameralarda AF Sistemi

Bazı aynasız kameraların AF Sistemi ise ilginç bir melez gibidir, çünkü bu kameralarda her iki sistemin de evrimleştiğini ve çok hızlı ilerlediğini gözlemliyoruz. Örneğin:

Nikon 1, Canon EOS M5 / M6, Fujifilm X-T1 ve X-T2, Olympus OM-D E-M1 MII ve Sony A6xxx ve A7 modelleri vb gibi daha yeni birçok model görüntü algılayıcısında yerleşik faz algılama sensörleri kullanıyorlar. Bu, genellikle sensördeki bazı piksel konumlarının görüntü verilerinin değil, odak bilgisinin ölçülmesi teknolojisine dayanıyor. Bu teknoloji odaklanma konumlarını belirlemek için yeterince kolay bir yol sunuyor, çünkü milyonlarca görüntüleme pozisyonuna sahiptir ve elde edilen görüntüleme verilerini kolayca yorumlayabilir.

M4/3 kameralar – Panasonic ve alt seviye Olympus kameraları çoğunlukla kontrast algılama odaklı olmakla birlikte, bu iki şirket aynasız kameralarına farklılık kazandıran üç şey ekledi:

Panasonic, artık sensörün gördüğü bulanıklığı temel alarak odaklamanın nereye taşınacağını belirlemek için bir mercek karakteristiği tablosu da kullanıyor. Yani DSLR makinelerdeki Faz Algılama sistemine benzer bir yapıyı kullanıyor, böylece hareketli nesnelerin hareketlerinden bir analiz sonucu, tıpkı Faz Algılamadaki gibi bu nesnelerin hareket yönlerini tahmin edebiliyor.

Aynasız kamera kullanıcıları tarafından DSLR’ler gibi daha fazla odaklanma performansına sahip AF Sistemi geliştirmeleri yönünde aynasız kamera üreticilerine yönelik güçlü baskılar var, dolayısıyla sorunu çözmek için firmalar çok yoğun Ar-Ge çalışmaları içerisindeler. M4/3 kameralar, ilk çıktıkları zamana kıyasla çok daha iyi bir hale geldi. Fakat henüz özellikle hareketli nesnelerin izlenmesinde Faz Algılama sistemlerini iyi bir DSLR kadar hızlandırmış değiller.

Geldiğimiz şu noktada: hemen hemen tüm aynasız kameralar, kompakt ve DSLR’ler arasında bir odaklanma performansına sahipler ve her geçen gün ortalama bir DSLR  performansına daha da yakınlaşıyorlar.

Genel olarak günümüz aynasız kameraları için odaklama performansını yorumlarsak:

AF Sistemi Odak Noktaları

Odak noktaları markadan markaya, hatta aynı markanın modelleri arasında farklılıklar gösterebilir. Burada tüm markalar üzerinde durabilmem mümkün olmadığından, ben Nikon gövdeler üzerindeki AF Sistemi odak noktalarına değineceğim. Bundan sonra anlatılanlar, neredeyse tüm DSLR kameralar için aynıdır, o nedenle sizin kullandığınız kamera markası Nikon değilse bile, burada anlatılanları kendi kameranızla rahatlıkla bağdaştırabilirsiniz.

Odak noktaları, AF sensörü üzerindeki 9, 11, 39, 51 vb olabilen karelere, daha doğrusu algılayıcılara verilen isimdir. Ekranda görülen her nokta tek bir algılayıcı hücreye denk gelmez, aslında bu noktalar AF sensörü üzerindeki algılayıcı noktalardan oluşan kümeleri ifade etmektedirler; gördüğümüz noktalar AF sensörü üzerinde birden fazla algılayıcı kümeyi belirtirler. Bu, noktanın konumuna ve özelliğine göre değişim gösterir. Gelişmiş fotoğraf makinelerinde kullanıcı tüm odak noktalarını aktifleştirebilir.

Nikon D750, D810 ve D4 gövdelerde kulanılan 51 noktalı AF Sistemi,

Odaklanacağınız alan içinde özel bir noktaya odaklanmak için Tek Nokta AF Alan modunu kullanmayı seçebilir veya hareketli nesneleri yakalamak için herbiri birbiriyle etkileşimli çalışan 51 Nokta AF Alan modunu da kullanabilirsiniz. Dinamik alan AF’yi kullanarak 9, 11 veya 21 AF nokta arasında seçim yapabilirsiniz.

Maksimum diyafram açıklığı f/5.6 veya daha hızlı özelliğine sahip bir AF NiKKOR objektif kullanarak, 51 AF noktasının tümünü hızlı ve doğru AF tespitinde -2 EV’e hassasiyete (ISO 100) kadar erişebilirsiniz. Bu size düşük ışık koşullarında daha sorunsuz çekim yapabilmenizi sağlar.

51 noktalı AF Sistemini kullanan Nikon DSLR’lerin çoğu, hem yatay hem de dikey çizgilerde kontrast tespiti yapabilen ve ortadaki 3 kolonda bulunan, her kolonda 5 adet, toplamda 15 adet çapraz tip sensörlere sahiptir (yukarıdaki şekilde kırmızı ile işaretli olanlar). Her çapraz tipi sensör, f/5.6 veya daha hızlı herhangi bir AF NIKKOR objektifi ile tam kapasite ile çalışır.

Nikon D850, D500, D5 gövdelerde kullanılan 153 noktalı AF Sistemi

Genel olarak, Nikon D850 üzerindeki yeni 153 Nokta AF sistemi, daha büyük 51 nokta AF sisteminden çok daha üstün özelliklere sahip; çünkü ilave 4 ana odak noktası ve daha geniş bir kapsama alanı sayesinde konuyu daha iyi ve kararlı takip ediyor. 98 alt odak noktasından gelen yardımla hareketli nesneleri çekerken tam istediğimiz gibi bir izleme sağlıyor.

Yakında yayınlamaya başladığım “Nikon D850 Özel Yazı Dizisi” nde, D850 ile gelen birçok önemli özelliğin yanısıra bu çok özel AF Sistemini tüm detaylarıyla ve örnekleriyle anlattığım makalelerime göz atmak için Kameralar – Ürün İnceleme sayfamı ziyaret edin.

Pekala, AF-C ve AF-S modlarımızdan biraz ayrıldık, ama AF Alan Modları’na girmeden önce bunları anlamamız gerekiyordu.

Şimdi AF Modlarıyla öğrendiklerimizi hızla gözden geçirelim:

• Tek Nokta AF modunu kullanarak sabit konular için AF-S (Tekli Servo) modunu gördük,
• Ayrıca, büyük veya daha yavaş hareket eden nesneleri izlemek için Tek Nokta AF modunu kullanarak AF-C (Sürekli Servo) modunu öğrendik,

Ancak, konumuz daha karmaşık ya da küçük bir kuş gibi daha çevik ya da düzensiz olduğunda ne olacak? İşte burası diğer AF Alanı modlarına ihtiyaç duyduğumuz yerdir.

Bu ayarların bu kural tarafından ayrı bir şekilde yapılmadığını ve Tek Nokta AF’nin küçük konuları izlemek için de kesinlikle kullanıldığını unutmayın, ancak şu an için işleri basitleştirmek için bunları bu iki kullanım durumu kategorisine sınıflandırmak daha doğru olacaktır.

AF Alan Modları

DSLR kameralarda AF Alan modları için genellikle aşağıdaki seçenekler bulunur:

Tek Nokta AF

Nikon’da “Tek Nokta AF”,  Canon’da “Manuel AF Noktası” olarak bilinen AF Alan Modu’nu seçtiğinizde, kamera odaklanmak için vizörde seçtiğiniz tek odak noktasını kullanır. Böylece odak noktasını yukarı/aşağı/sağa/sola hareket ettirirseniz, kamera yalnızca seçtiğiniz yere bağlı olarak dikey veya çapraz tipi sensörleri kullanarak bu odak noktasındaki kontrastı ölçecektir. Portre, manzara, mimari ve diğer sabit nesnelerin fotoğrafını çekerken Tek Nokta AF Alan Modu kullanıyorum.

Dinamik Alan AF

Nikon’da “Dinamik Alan AF”, Canon’da “AF Noktası Genişletme” AF Alan Modunda yine bir odak noktası seçersiniz. Kamera başlangıçta o odak noktasına odaklanacaktır. Odak sağlandığında, odaklanılan nesnenin hareket etmesi durumunda kamera nesnenin hareketini izlemek ve nesnenin odak noktasını korumak için çevresindeki odak noktalarını kullanacaktır, onlardan yardım alacaktır. Hareket eden nesneyi fotoğraf makinesinin odaklama karesi içinde kalacak şekilde makinenizle nesneyi takip ederek hareket ettirip ve nesnenin başlangıçta seçilen odak noktasına yakın kalmasını sağlayarak nesneyi izlemeniz beklenir.

Dinamik AF Alan Modu, kuşlar gibi hızlı hareket eden nesneler için harika bir yöntemdir, çünkü kuşlara uçarken odaklanmak hiç kolay değildir. İleri seviye DSLR’ler, bu çekim türünde asıl odak noktasını çevreleyen diğer odak noktalarının sayısını kontrol etmenize imkan tanır. Örneğin, Nikon D810, Dinamik Alan AF Modunda 9, 21 ve 51 arasında seçim yapmanıza izin verir. Böylece, sahnenin yalnızca küçük bir bölümünü izlemek istiyorsanız 9 nokta seçersiniz, tüm kare içinde hareketli herhangi bir konuyu izlemek isterseniz 51 noktayı seçebilirsiniz.

3D İzleme

Son olarak, Nikon’un modern DSLR’lerinin birçoğunda başlangıçta AF noktasını seçtiğiniz “3D İzleme Modu” vardır ve kamera konunun hareketini izlemek için gerekli olan birçok odak noktasını otomatik olarak aktive eder. 3D İzleme modu ile ilgili en ilginç şey, aslında renk okuma özelliğine sahip bir sahne tanıma sistemi kullanması ve nesnenin otomatik olarak izlenmesi, konu hareket ederken çekim yapmanıza olanak tanıyor olmasıdır.

Örneğin, birçok siyah kuşun arasında beyaz bir kuş fotoğrafı çekiyorsanız, 3D İzleme sistemi kuş hareket etse veya siz kamerayı hareket ettirseniz bile çekiminizi yapmanıza izin vererek otomatik olarak beyaz kuşu izleyecektir.

Peki 3D izleme ile Dinamik Alan AF arasındaki fark nedir? 3D İzleme yöntemi nesnenizi izlemek için kameradaki tüm mevcut odak noktalarını kullanır; buna karşın Dinamik Alan AF modu odağı yalnızca çevreleyen odak noktalarını kullanır, bunların kaç adet olacağını (9, 21, 51) siz seçersiniz. Örneğin, 9 odak noktası seçerseniz, nesne izleme yalnızca seçtiğiniz odak noktasını çevreleyen toplam 9 odak noktalık bir bölgede çalışır. Nesneniz bu 9 odak noktasından uzaklaşırsa, kamera artık nesneye odaklanamaz. 3D İzleme modunda, kamera başlangıç ​​odak noktanızdan önemli ölçüde uzaklaşsa bile, nesneyi izlemeye devam edecektir (yeni seçilen odak noktaları vizörde görüntülenecektir).

Ben hızlı hareket eden kuşları ve vahşi yaşamı çekerken genellikle 9 ile 21 odak nokta Dinamik AF Alanı modunu çok kullanıyorum. Kuşlar küçük ve çok hızlı hareket ediyorlarsa 21 nokta, büyük ve nispeten yavaş hareket ediyorlarsa 9 nokta AF kullanıyorum. Kuşların 3D İzleme modu ile çekilmesi hakkında bazı karışık fikirler mevcut, çünkü özellikle 9 veya 21 nokta Dinamik Alan AF kullanıldığında, 3D izlemeden daha hızlı olduğu yazılıyor, söyleniyor. Bunu deneyebilecek bir düzeneğim olmadı, fakat ben de aynı fikirdeyim. Çünkü 3D izleme tüm odak noktalarını kullanıyor, evet ama, hangisini seçeceği konusunda bir sürü algoritma çalıştırıyor arka planda, üstelik kontrast algılama prensibiyle çalışıyor ve üstüne üstlük Dinamik Alan AF’de ortadaki çapraz sensörleri kullanıyor. Bu nedenlerle yavaş olabileceğini ben de düşünüyorum.

Ayrıca, 3D izlemede vizörde odak noktasını görebildiğiniz için, siz uçan bir kuşa odaklanıp onu takip etmeye başladığınızda bu kırmızı odak noktasının bazı durumlarda sıklıkla kuşun dışında başka yerlere odaklandığını görüyorsunuz.

Otomatik Alan AF Modu

Nikon’da “Otomatik Alan AF” veya Canon’da “Otomatik AF Nokta Seçimi” Modu ne çektiğinize bağlı olarak odaklanacağı noktaları otomatik olarak seçecektir. Oldukça karmaşık bir moddur, çünkü gerçekte çerçevedeki bir kişinin cilt tonlarını tanıyacak ve kendisine otomatik olarak odaklanacaktır. Çerçevede birden fazla kişi varsa, fotoğraf makinesine en yakın kişilere odaklanacaktır. Kamera herhangi bir cilt rengi algılamazsa, genellikle çerçevedeki en yakın ve en büyük nesneye odaklanır. AF-S modunda çekim yaparsanız ve “Otomatik Alan AF” yi seçerseniz, kamera çok hızlı bir şekilde hangi odak noktalarına odaklanacağını görüntüleyecek ve kameranın odaklanacağı alanı görebilmenizi ve onaylamanızı sağlayacaktır. Aynı şey Canon DSLR’lerde da yapılabilir, buna “Tek Nokta AF modunda Otomatik AF noktası seçimi” denir.

Otomatik Alan AF modunu hiç kullanmıyorum, çünkü nereye odaklanacağını fotoğraf makinesinin benim için yapmasına izin vermek yerine, kendim kontrol etmek istiyorum.

Grup Alan AF Modu

D810, D4S ve daha yeni bazı Nikon DSLR’ler yeni bir “Grup Alan AF” seçeneği ile birlikte geldi. Normal “Tek Nokta AF” modu ile karşılaştırıldığında, Grup Alan AF, nesneleri izlemek için beş AF noktasını da etkinleştirir.

Bu odak modu, özellikle Tek Nokta veya Dinamik Alan AF ile karşılaştırıldığında başlangıçtaki odağı edinme ve izlemede, özellikle uçan ve odaklanıp izlemesi zor olan daha küçük kuşlarla uğraşırken harika bir yardımcıdır. Bu gibi durumlarda, Grup alan AF modu, çekimlerinizde daha iyi doğruluk ve tutarlılık göstererek Dinamik Alan AF’den daha iyi sonuçlar üretir.

Grup Alan AF nasıl çalışır?

Temel olarak vizörde dört odak noktası görürsünüz, ortada olan beşinci odak noktası gizlidir, görünmez. Yukarıdaki fotoğrafta odak öndeki beyaz mayolu bisiklettedir. Kameranın arkasındaki yön tuşlarına (veya dokunmatik özelliği varsa LCD üzerinden) basarak dört odak noktasını istediğiniz yere taşıyabilirsiniz. Fakat merkezden uzaklaşmamanızı tavsiye ederim, çünkü çerçevenin merkezindeki odak noktaları çapraz tipte ve en hassas noktalardır.

Bir nesneyi odakladığınızda, ilk odak alımında beş odak noktasının her biri aynı anda etkinleştirilir ve bu beş odak noktalarından birine denk gelen en yakın özneye öncelik verilir. Bu çalışma şekli Dinamik 9 Nokta AF modundan biraz farklıdır. Çünkü 9 Nokta AF’de merkezdeki odak noktası etrafındaki 8 odak noktasını etkinleştirir. Kamera, merkez odak noktasını kullanarak odaklamayı başaramazsa (yeteri kadar kontrast bulamazsa), diğer 8 odak noktasıyla bunu yapmaya çalışır. Temel olarak, kamera her zaman merkez odak noktasına öncelik verir ve yalnızca merkezde odağın mümkün olmadığı durumlarda diğer 8’e geçecektir. Buna karşılık Grup Alan AF, aynı anda 5 odak noktasını aktif olarak kullanır ve 5 odak noktasından hiçbirini tercih etmeden en yakın nesneye odaklanmayı dener. Böylece odak kaçırma problemi en aza indirgenmiş olur.

Grup Alan AF ne zaman kullanılır?

Grup Alan AF, özellikle kuşlar, vahşi yaşam ve takım sporları dışındaki bireysel spor aktivitelerini çekerken kullanılır. Yukarıdaki bisikletçi örneğinde, amacınız öndeki sporcuya odaklanmaksa, Grup Alan AF harika bir seçimdir ve otomatik olarak kameraya en yakın olan sporcuyu odaklayıp izleyeceği için harikalar yaratacaktır.

Bir başka iyi örnek daha, bir dal üzerine konmuş bir kuş düşünün ve ona biraz yukarıdan baktığınızı farzedin, bu şekilde kuşun arkasındaki zemin de görünecektir. Dinamik Alan AF modunda, her şey kameranızla başlangıçta odakladığınız noktada başlar. Kuşa odakladıysanız, kamera kuşa odaklanmayı sürdürecektir. Yanlışlıkla kuşun arkasındaki zemini mesela dalı odakladıysanız, kamera kuş yerine dala odaklanacaktır. Küçük kuşları çekerken, özellikle de üzerinde oldukları dallar sürekli hareket halindeyken, kuşu netlemek oldukça zorlayıcı olabilir. Başlangıçtaki odak noktasını belirlemek önemlidir ve bunu ne kadar çabuk yaparsanız o kadar başarılı olursunuz, özellikle kuş aniden uçmaya karar verirse, hareketi yakalama ve izleme şansınız o kadar iyi olur. Yukarıda bahsettiğim gibi, Grup Alan AF’de odak noktalarından hiçbirinin önceliği olmadığından, 5 odak noktasının hepsi aynı anda etkindir. Bu özel durumda dalda konan kuş, arka plandan yani daldan daha yakın olduğu için, 5 odak noktasından bir tanesi kuşun yakınındayken kamera daima kuşa odaklanır, arka plana odaklanmaz. Odak elde edildiğinde, Grup Alan AF de nesneyi izleyecektir, bir şartla; 5 odak noktasından en az bir tanesi nesnenin yakınındaysa. Nesne hızlı hareket ediyorsa ve kameranızı aynı yönde etkin bir şekilde konumlandırıp nesneyi izleyemezseniz, odaklanma Dinamik 9 Nokta AF modunda olduğu gibi kaybolacaktır.

Hareketli nesneleri izleme performansı bakımından ben Grup Alan AF’yi oldukça hızlı buluyorum, ancak Dinamik 9 Nokta AF kadar hızlı olup olduğunu söylemek zor – bazı durumlarda Dinamik Nokta 9 AF biraz daha hızlı görünüyor sanki, özellikle Grup Alan AF noktaları merkezden uzaktaysa, yani çapraz sensörleri kullanamıyorsa. Ben yukarıda bahsettiğim kuş örneğindeki gibi durumlarda Grup Alan AF’yi kullanmıyorum. Deneyin ne demek istediğimi siz de anlayacaksınız; kuş o kadar hızlı hareket ediyor ki, kadrajınızda Grup Alan AF noktaları içerisinde kuşu kaçırmadan takip etmek neredeyse imkansız gibi, en azından benim için  🙂 .

Bahsetmem gereken bir diğer önemli nokta, AF-S modunda Grup Alan AF’yi kullandığınızda, kamera yüz tanıma işini üstlenecek ve en yakındaki kişiye odaklanmaya çalışacaktır. Örneğin, ağaç dalları ile yaprakları arasında birisini fotoğraf çekiyorsanız, kamera her zaman en yakın yaprak yerine kişinin yüzüne odaklanmaya çalışacaktır. Ne yazık ki, yüz tanıma yalnızca AF-S modunda etkinleştirilmiş durumda, bu nedenle hızlı hareket eden grup sporlarının fotoğraflarını çekiyorsanız, bir nesnenin yüzüne kilitlemek ve izlemek istiyorsanız ve bu kişi en yakında değilse, en iyi çözüm bunun yerine Dinamik Alan AF (9 veya 21 nokta) kullanmaktır.

Aşağıda Nikon için her AF Modunun resimlenmiş bir karşılaştırmasını görüyorsunuz:

Sol üstten sağa: Tek Nokta AF modu, Dinamik Alan AF modu (9 nokta), Dinamik Alan AF modu (21 nokta), Dinamik Alan AF modu (51 nokta), 3D İzleme modu, Otomatik Alan AF modu ve Grup Alan AF modu.

Diğer Alan Modları

Yeni nesil DSLR kameraların video kaydında kullanmak için “Yüz Öncelikli AF”, “Geniş Alan AF”, “Normal Alan AF” ve “Konu İzleme AF” gibi ek AF Alan Modları vardır. Bu modlar büyük olasılıkla gelecekteki video kapasitesiyle birlikte tüm gelecek DSLR kameralara dahil edilecek. Bunların her birine ayrıntılı olarak değinemeyeceğim, çünkü bunlar belirli kamera modellerine özeldir ve muhtemelen gelecekte birçoğu değişecektir.

Canon’da “Nokta AF” gibi bazı AF Alan Modları vardır; bu modun özelliği odak noktasında ince ayar yapılabilmesidir. Bu AF Alan modları, Canon 7D daha yeni nesil bazı Canon fotoğraf makinelerine özgüdür.

Hangi AF Alan Modları Ne Zaman Kullanılır?

Hangi AF Alan Modunu, hangi AF Modu ile nasıl ve ne zaman kullanmanız gerektiğini bilmemiz gerekiyor? Çünkü her biri farklı durumlarda farklı davranıyorlar! Anlaşılmasını kolaylaştırmak için (Nikon DSLR Kameralara özgü) örnekler içeren bir tabloyu aşağıda sunuyorum:

AF Alan Modu	NİKON ODAKLAMA MODLARI
	AF-S Modu	AF-C Modu	AF-A Modu
Tek Nokta AF	Kamera, yalnızca bir kez ve yalnızca seçilen tek odak noktasına odaklanır.	Kamera, yalnızca seçilen tek odak noktasına odaklanır ve nesne hareket ederse odağı tekrar yineler.	Kamera, nesnenin sabit veya hareketli olup olmadığını algılar ve otomatik olarak AF-S veya AF-C’yi seçer. Her iki durumda da sadece bir odak noktası kullanılır.
Dinamik Alan AF	Devre dışı, sadece Tek Nokta AF gibi çalışır.	Bir başlangıç odak noktası seçtiğinizde kamera özneye odaklandığında konu hareketini izlemek için çevresindeki odak noktalarını devreye sokacaktır. Kullanılacak çevreleyen odak noktalarının sayısı kamera menüsünden seçilebilir.	Kamera, nesnenin sabit veya hareketli olup olmadığını algılar ve otomatik olarak AF-S veya AF-C’yi seçer.
Dinamik Alan AF 3D İzleme	Devre dışı, sadece Tek Nokta AF gibi çalışır.	Çevreleyen odak noktalarının belirli bir sayısını kullanmak yerine, 3D İzleme tüm mevcut odak noktalarını etkinleştirir ve konuları izlemek için renk tanıma özelliğini kullanır. İlk odak noktasını seçerseniz kamera özneyi çerçevenin tamamında otomatik olarak izleyecek ve nesneye odaklanmadan çekimi yeniden oluşturmanıza izin verecektir.	Kamera, nesnenin sabit veya hareketli olup olmadığını algılar ve otomatik olarak AF-S veya AF-C’yi seçer.
Grup Alan AF	Kamera beş odak noktasını etkinleştirir ve en yakın özneye odaklanır. Yüzler algılanırsa, kamera portre konularına öncelik verecektir.	Kamera, en yakın özneye otomatik olarak odaklanır ve nesne seçilen beş noktaya yaklaştığı sürece, çerçevedeki nesneyi izler. Yüz algılama devre dışı.	Kullanılmaz.
Otomatik Alan AF	Kamera, çerçevedeki nesnelere göre otomatik olarak odak noktasını seçer.	Kamera hareket eden bir nesneden otomatik olarak bir odak noktası seçer ve nesneyi çerçevede izler.	Kamera, nesnenin sabit veya hareketli olup olmadığını algılar ve otomatik olarak AF-S veya AF-C’yi seçer.
Not: Kullandığınız modele göre yukarıdaki odak modlarından bazıları mevcut olmayabilir. Yeni AF-F ve diğer AF-Alanı video modları yukarıdaki grafikte bulunmamaktadır.

Deklanşör önceliği ve Odak önceliği

AF sisteminin odağı yakalayabildiği veya yakalayamadığı durumlarda fotoğraf makinesinin deklanşöre bastığınızda nasıl çalışacağını bazı DSLR gövdelerde ayarlayabiliyorsunuz. Hem AF-S hem de AF-C Modunda genel olarak iki seçenek vardır; Deklanşör önceliği ve Odak önceliği.

Nikon’da Deklanşör önceliği “Bırak” yani release, Odak önceliği ise “Netle” yani focus olarak tanımlanmakta ve “Özel ayarlar” menüsünde “a1: AF-C öncelik seçimi” ve “a2: AF-S öncelik seçimi” ile ayarlanmaktadır.

“a1: AF-C öncelikli seçimi” kısmında yapabileceğiniz ayarlar;

• “Bırak”
• “Bırak+Netle”
• “Netle+Bırak” (*)
• “Netle”

(*) “Netle+Bırak” özelliği Nikon’un en yeni gövdelerinde (D5, D850, D500 vb) yeni gelen bir özellik.

“a2: AF-S öncelikli seçimi” kısmında yapabileceğiniz ayarlar;

• “Bırak”
• “Netle”

şeklinde tanımlanmaktadır. Bu seçeneklerin biri veya birkaçı ya da hiçbiri kullanmakta olduğunuz gövdede bulunmayabilir.

Bunları örnekler ile pekiştirelim:

“a1: AF-C öncelik seçimi”

“Bırak”

Fotoğraf makinesi odaklanmış olsun veya olmasın fotoğraf çekilebilir. Seri çekim sırasında kare hızları yavaşlamaz. Makine odağı yakalamışsa o kare net olur, yakalayamamışsa bulanık olur.

“Netle+Bırak”

Seri çekim modunda öncelik ilk kareye odaklanmaya ayrılmıştır. Makine ilk odaklanacağı zamana kadar dener ve netlediği ilk kareden itibaren fotoğrafı çekmeye başlar, bundan sonraki kareler için netlemenin olup olmadığını dikkate almadan fotoğraf çekmeye devam eder. Bu durumda netlemeyi tam yapamadığı kareler bulanık olacaktır. Bu seçenekte ilk karenin odak içerisine girmesine ve sonraki karelerin kaçırılmamasına dikkat edilmelidir. Sürekli çekim modunda çekim hızları yavaşlamaz.

“Bırak+Netle”

Seri çekim modunda, ilk kare netlenmese dahi fotoğrafı çeker ve bundan sonraki kareler için mutlaka odaklama şartı arar, odaklanma yoksa fotoğraf çekmez, yeni odağı bulana kadar bekler, bulunca ve odak olduğu sürece çekime devam eder, odak kesilirse çekime yine ara verir. Kare hızı kameranın odaklanmasına izin vermek için gerektiğinde yavaşlar.

“Netle”

Yalnızca odak sağlandıysa fotoğrafı çeker, diğer hiçbir durumda fotoğraf çekmez.

Yukarıdaki şekiller Nikon sitesinden alınmıştır.

Yukarıdaki şekillerde kare içine alınmış görüntüler fotoğrafın çekildiğini gösterir, şekil (sporcu) kare içerisinde değilse fotoğraf çekilmemiş demektir. Kare içindeki şekil net ise odaklanma gerçekleşmiş, bulanık ise odak gerçekleşmemiş ama yine de fotoğraf çekilmiş demektir. Aynı mantıkla; her şekil üzerindeki daire işaretleri bize odağın sağlandığını, kesikli daireler ise odağın sağlanamadığını gösterir.

AF-S Çekim modunda nesne henüz odaklanmamışken fotoğrafı çekmenin pek mantıklı olduğu söylenemese de, AF-C Çekim modunda bu tamamen duruma bağlıdır.

Doğru ayarı yapın, o önemli anı kaçırıp sürpriz yaşamayın

Hareketli nesnelerin çekimlerinde deklanşörün hızlı çalışmaması insanı delirtebilir, çünkü bazı durumlarda bazı pozlar odaklanmış ve net, bazıları odak dışı ve bulanık olabilir. Bu durum, örneğin uçan kuşların fotoğraflarını çekerken birkaç kez başıma geldi. En kötüsü de kızımın mezuniyet töreninde kep fırlatma aşamasında başıma gelmişti. Düşünsenize, ne zamandır o günü bekliyorsunuz, makineniz yanınızda, seri çekim moduna ayarlamışsınız ve hazır durumdasınız, tam o anı bekliyorsunuz. O an geliyor ve sizin çocuğunuz da dahil tüm öğrenciler keplerini havaya fırlatıyorlar, siz deklanşöre basıyorsunuz. Veee makine fotoğraf çekmiyor, kepler havada, hala çekmiyor, kepler düşüyor ve sıfır fotoğraf ile hüsran. Peki neden böyle oldu? Çünkü bu satırların yazarı, makinesindeki “a1: AF-S öncelik seçimi” ayarını “Netle” konumunda unutmuş da ondan. Bunun anlamı şudur; “Odağı sağlamadığın sürece fotoğrafı çekme” demişsiniz makinenize. Yüzlerce kep havada uçuşurken, makinemin AF sistemi hangisine odaklanacağına karar veremedi, odaklanamadığı için deklanşöre komut veremedi ve fotoğrafı çekemedi. AF-S Çekim modunda olsaydım da durum farklı olmayacaktı.

Çoğu durumda fotoğraf makinesi odak öncelikli (“Netle”) çalışmaya tanımlı olsa da, bazı özel durumlarda deklanşör önceliğini (“Bırak”) seçmek benim karşılaştığım bu feci durumdan sizi kurtaracaktır.

Netleme İzleme Ayarı

Sadece Vizör çekimi esnasında kullanılabilecek bu seçenek AF-C Çekim modu seçildiğinde otomatik netlemenin konuya olan uzaklıktaki ani büyük değişikliklere nasıl adapte olacağını kontrol eder. Benim kullandığım Nikon D810 gövdede; “Kapalı” ve hızlıdan yavaşa doğru giden 1, 2, 3, 4, 5 gibi seçenekler mevcut. 3 değeri “Normal”, 5 ise “Uzun” olarak değerlendirilir.

Bu ayar “Kapalı” seçilirse; konuya olan uzaklık değiştiğinde, araya bir başka nesne girdiğinde fotoğraf makinesi hemen o nesneye netlemeyi yapar, bir öncekini bırakır. Bu ayar değişen uzaklıklardaki bir dizi konuyu hızlı bir şekilde arka arkaya fotoğraflarken kullanılır.

Nikon D850’de buna ilave olarak “Özne hareketi” (Subject motion) adında bir özellik daha geldi;

“Erratic” yani “Düzensiz”, düzensiz ve öngörülemeyen hareket ve yönlerde hareket eden bir sincap gibi küçük bir kuşa ya da diğer hareketli nesneler içindir.

“Steady” yani “İstikrarlı”, yatış yönünü kolayca tahmin edebildiğiniz motosiklet yarışçıları örneğine çok benzeyen davranışlar içindir.

En iyisi, bu ayarı ortada bırakmak ve kameranın AF Sisteminin yeterince iyi iş çıkarmadığını görürseniz değiştirmenizdir.

DSLR Kameralarda Canlı Önizleme AF ile Vizör AF Arasındaki Farklar

Çoğu fotoğraf makinesi kullanıcısı günlük hayatta elindeki kamerayı onun nasıl çalıştığını hiç düşünmeden veya çok az düşünerek kullanıyor. Bu çoğu zaman mantıklıdır; bir aracı kullanmak onun teknik düzeyde nasıl çalıştığını tam olarak anlamayı gerektirmez. Bununla birlikte kamera kullanımının öyle yönleri vardır ki, küçük bir bilgi, beklenmedik teknik veya mekanik konularda hızlı bir çözüm getirebilmenize yardımcı olabilir. Özellikle aksiyon çekimlerinde hızlı odaklanma ve odaklama başarısı AF Sistemi göz önüne alındığında fotoğraf makinenizin kritik yönlerinden biri haline gelir ve bu konuda asgari bilgileri öğrenmek için biraz zaman ayırmak gerekir.

Bir DSLR kamerada AF Sistemi için anlaşılması gereken ilk ve en önemli konu, yukarıda da açıkladığım gibi her DSLR fotoğraf makinesinde iki farklı AF Sistemi olduğunu bilmektir.

Vizörden odaklanırken Faz Algılama teknolojisini kullanırken, Canlı Önizleme’de (Live view) odaklanırken Kontrast Algılama temelli teknolojileri kullanırsınız. Vizörden odaklanmada ayna devrededir, yani sensöre henüz bir görüntü yansıtılmamaktadır, dolayısıyla Faz Algılamada kameranın sensörü operasyonun bir parçası değildir.

Canlı önizlemede ise ayna kalkık durumdadır ve AF algılayıcıları devrede değildir. Mercekten gelen görüntü sensöre yansır. Sensörün üzerine bir görüntü yansıtılmadığı sürece Kontrast Algılama mümkün değildir.

AF Sistemi arasındaki bu farkları anlamak, hangi durumda hangi AF modunun tercih edileceği konusunda bir karar vermenize yardımcı olur.

Tüm modern Nikon DSLR fotoğraf makineleri hem ışık ölçümü (pozometre) hem de AF için TTL (through the lens: mercek içinden geçerek) özelliğini kullanır. Canlı önizleme ve video özelliği barındıran fotoğraf makinelerinde ise iki farklı AF Sistemi bulunur.

• Vizörden bakıldığında fotoğraf makinesi Faz Algılama özelliğini kullanırken,
• Canlı önizlemede ise Kontrastı algılar.

Faz Algılama AF (Vizör)

Bu sistemin doğası gereği odak noktası merkezden uzaklaştıkça analiz zorlaştığından, odak noktaları vizörde çerçevenin kenarlarına kadar erişemez. Bildiğim kadarıyla kenarlarda imkansızdır. Faz Algılama doğru şekilde çalışması için inanılmaz hassasiyet gerektirir ve yukarıda açıkladığım mikro merceklerin ana merceğe göre en ufak yanlış konumlandırılması bile sistemin hatalı çalışmasına, odağın hatalı belirlenmesine neden olur. Bu nedenle tüm modern DSLR kameralar menülerinde, kullanıcıların sahip oldukları her bir lens için otomatik odaklamalarını hassas şekilde kalibre edebilmelerine olanak tanıyan bir otomatik odaklama mikro ayarlama aracı sunmaktadır (AF Fine Tune). Back-Front Focus Problemi ve Lens Kalibrasyonu olarak adlandırılan bu durumun çözümünü bu şekilde sağlamışlardır.

Faz Algılama AF yıllar içerisinde inanılmaz bir gelişme gösterdi ve her geçen gün daha da gelişmeye devam ediyor. Önde gelen DSLR şirketleri, özellikle düşük ışık koşullarında doğruluğu arttırmaya devam ederken, çerçevenin kenarına daha yakın alanlara giderek daha fazla otomatik odak noktası eklemeye devam ediyorlar.

Kontrast Algılama AF (Canlı Önizleme – Live view)

Kontrast yanı zıtlık algılama, sensörün kendisinden gelen bir görüntüyü analiz ettiğinden, bu analiz sensörün herhangi bir alanında zorlanmadan yapılabilir. Bu nedenle canlı önizleme AF çerçevenin en uzak köşelerini bile ölçebilir. Bu aynı zamanda AF sensörü tarafından kaydedilecek verilere bakmadan (kameranın odaklanmış olup olmadığını belirlemeye çalışmak yerine), gerçek görüntüyü analiz ettiği için Kontrast Algılama netlemenin teorik olarak daha doğru olmasını sağlar. Bu nedenle, Kontrast Algılamada Back-Front focus problemleri ile uğraşmanız gerekmez, AF ince ayar gerektirmez ve sensör size doğru bir şekilde analiz edilebilir bir görüntü kaydetmek için yeterli ışık olduğu sürece, sürekli doğru odağı sunar.

Faz Algılama sensörleri çok yüksek veri akışlarıyla çalışır, bu nedenle hareketli konular üzerine odaklanmaları çok iyidir. Kontrast esaslı sistemler genellikle kameranın video kare hızında çalışır; bu da genellikle daha yavaştır.

Hangisi Kullanılır?

En azından DSLR kullanıcıları için temel fark; hız, güvenilirlik ve doğruluktır. Kontrast Algılama seçeneğinde, her çekim arasında canlı önizleme moduna girip çıkmak gerektiğinden, canlı önizleme kullanarak odaklama sinir bozucu bir hal alabilir. Bu arada, biraz daha az doğru Faz Algılama sistemi, güvenilirlik ve doğruluk pahasına çok daha fazla çeviklik sağlar. Ayrıca, eğer bir üçayak (tripod) kullanmıyorsanız, fotoğraf makinesini vizörden bakmak için yüzümüze yapışık tutarak daha stabil bir şekilde kullanırken, canlı önizleme ile LCD’yi görebilmek için kollarımızı uzatmak zorunda kalacağımızdan ekstra kamera sarsıntısı eklemek anlamına gelir.

Sonuçta, her durum için tek bir doğru cevap yoktur, aksine hangi AF Sistemi’nin sizin için uygun olduğuna karar verebilmek adına her iki sistemi de pratik yaparak tanımalı, kendinize uygun olanı kendiniz belirlemelisiniz.

Manzara fotoğrafçılığı, mimari ve makro çekimlerimde mutlaka üçayak (tripod) kullanmaya gayret ediyorum. O nedenle netlememi hep canlı önizleme kullanarak yapıyorum, yani Kontrast Algılama AF kullanıyorum. Netleyeceğim yeri LCD’de iyice yakınlaştırıp, keskin odaklanma için gerekirse manuel olarak ince ayar yapıyorum. Bu makro çekimlerim için de geçerli. Manzara çekimlerimde hiperfokal mesafe benim için çok önemli bir rehber ve yardımcıdır, aynı zamanda kullandığım lensin en keskin noktasını bilerek kullanmaya özen gösteriyorum.

Özetlemek gerekirse

AF Sistemleri bir bakıma ilkel bir Yapay Zeka (AI) sistemidir. Henüz şimdilik bizim gibi düşünmüyor. Bu nedenle, bir fotoğrafçı olarak sorunsuz çekimler istiyorsanız kontrolü ve sorumluluğu siz almalısınız.

Nikon D850’nin AF Sistemi seçenekleri inanılmaz, ancak bize yardımcı olması için varlar, ve hala işin tamamını tek başlarına yapmak için yeterli değiller.

Denemiş olduğunuz bir AF metodu istediğiniz çözümü sunmazsa üzülmeyin. AF-C modunda 4 harika otomatik odaklama seçeneğimiz olduğunu unutmayın, hepsi farklı durumlarda işe yarıyor ve aradığınız sonuçları bunlardan birinde mutlaka bulacaksınız.

Bir tane favori seçme hakkım olsa, manzara veya portre gibi statik konular için Tek Nokta AF Sistemi derim. Hareket eden herhangi bir şey için ilk olarak Dinamik AF 9 Nokta ile başlarım, aradığım sonuçları alamıyorsam duruma göre diğer AF seçeneklerinden birini denerim.

Siz de bu konudaki deneyimlerinizi, fikirlerinizi aşağıdaki “Yorumlar” kısmından benimle paylaşın. Malum, bilgi paylaşarak çoğalıyor!

Işığınız bol olsun.