Fotoğrafçılıkla ilgileniyorsanız “Fotoğrafta Alan derinliği” (DoF – Dept of Field)) kelimesini duymuş olmalısınız. Fotoğrafçılık alanında yeniyseniz henüz alan derinliğinin fotoğraflarınızı nasıl geliştirebileceğini tam olarak bilemeyebilirsiniz. Bu terim için temel bir tanım yapacak olursak: bir fotoğrafta odak noktasının önünde ve arkasında görünen, kabul edilebilir netlik bölgesidir. Her fotoğrafta fotoğrafın odak noktasındaki nesnenin önünde ve arkasında kalan belirli bir alan bulunur.

Bu bölge fotoğraftan fotoğrafa değişim gösterir. Bazı görüntülerde sığ alan derinliği denilen çok küçük bir net alan olabilir, bazıları ise çok geniş bir net alana sahip olabilirler.

Fotoğraflarımızda alan derinliğini etkileyecek üç ana faktör mevcuttur:

1. Diyafram değeri (açıklığı, f-stop),
2. Öznenin kameraya olan uzaklığı ve
3. Kullandığımızın objektifin odak uzaklığıdır.

Diyafram ve fotoğrafta alan derinliği ilişkisi

Diyaframın açıklığı mercekten kamera algılayıcısına (sensöre) gidecek ışığın miktarını belirler. Diyaframınızın açıklığı (ışığın kameraya girdiği delik çapı) merceğinize giren ışık miktarını kontrol eder. Objektifinizin diyafram açıklığını (f-stop) kullanmak kompozisyonunuzu oluştururken alan derinliğini kontrol etmenin en basit yoludur.

Geniş diyafram = Küçük f-sayısı = Sığ (küçük,dar) alan derinliği
Küçük diyafram = Daha büyük f-sayısı = Daha derin (daha büyük) alan derinliği demektir.

Bu basit konsepti hatırlamanın en kolay yolu:
F-numaranız ne kadar düşükse, alan derinliğiniz o kadar azalır.
Aynı şekilde, F-numaranız ne kadar yüksek olursa, alan derinliğiniz o kadar artar.

Örneğin,
Diyafram değerinin f/2.8 ayarlanması çok sığ bir alan derinliği verirken,
f/11 diyaframda bu derinlik daha geniş olacaktır.

Soldaki görüntüyü 1/320 saniyede f/1.4 diyafram kullanılarak çektim ve çok sığ bir alan derinliği oluştu. Bu nedenle arka plan odak dışında kaldı ve dikkatin en öndeki objeye çekilmesi sağladı. Sağdaki görüntüyü 1/6 saniyede f/11 diyafram değerinde çektim, alan derinliğim daha derin oldu ve daha net bir arka plan yarattı.

Nesneye uzaklık alan derinliğini etkiler

Nesneniz kameraya ne kadar yakınsa alan derinliğiniz de o kadar sığ olur. Bu nedenle, konudan uzaklaşmak alan derinliğini arttıracaktır.

Aşağıdaki iki fotoğraf da f/4 diyafram değeriyle ve 1/40sn perde hızıyla çekildi. Netleme, en önde solda duran objeye (soliste) yapıldı.

Her ikisi de aynı diyafram değeriyle çekilmelerine karşın,

Objektif odak uzaklığı alan derinliğinizi etkiler

Odak uzaklığı uzaktaki bir nesnenin görüntüsünü yaklaştırma yani büyütme yeteneğini ifade eder.

ODAK UZUNLUĞU ARTTIKÇA ALAN DERİNLİĞİ AZALIR (SIĞ ALAN DERİNLİĞİ)

Kamera algılayıcı (sensör) boyutu alan derinliğini etkiler mi?

Birçok kaynakta kameranın algılayıcı boyutunun alan derinliğine etkisi olduğunu, Tam Kare (Full Frame) kameralarda çarpanlı (DX) kameralara göre daha sığ bir alan derinliğini verdiğini okumuş olmalısınız. Aslında kameralarımızın algılayıcı boyutunun alan derinliğine direk bir etkisi yoktur. Bu etki dolaylı olarak gerçekleşir. Bu nasıl olur?

Bunu bir örnekle açıklayalım: Diyelim ki, Tam Kare Nikon D850 fotoğraf makinenize 50mm objektif taktınız ve 5 metre uzaklıktaki bir ağacı tam olarak kadraja yerleştirdiniz. Diyafram f/2.8 olsun. Bu durumda alan derinliğimiz 1,73 metre olacaktır.

Aynı objektifi 1,5 çarpan faktörlü bir DX kameraya takıp, aynı mesafeden baktığınızda artık ağacın tamamını kadraja alamayacaksınız. Çünkü 50mm objektif DX kamerada 75mm bir açı verecektir. Ağacı FF kameradaki gibi kadraja yerleştirmek için 5 metre yerine 7,5 metre mesafeye açılmanız gerekir. Bu durumda Alan derinliğimiz 2,55 metre olacaktır. Bunların tamamının aşağıdaki gösterimde canlandırmaya çalıştım:

Sonuç olarak Nesneye olan uzaklık arttığından alan derinliğimiz de artmış oldu.

Bu ayarları bilmiyorsanız ne yapabilirsiniz?

Bunları bilmiyorsanız alan derinliğini kontrol etmenin yolları vardır. Örneğin portre çekecekseniz, makinenizdeki “Sahne Modları” menüsünde portreler için olan kısma (bir insan kafası sembolü) bakın. Bu seçim ile otomatik olarak sığ (dar) bir alan derinliğiniz olacaktır. Manzara çekecekseniz aynı menüde, size geniş bir alan derinliğini kazandıracak olan dağ sembolünü göreceksiniz 😎 .

Bir DSLR kameraya sahipseniz alan derinliğini kontrol edebileceğiniz ve otomatik çekim modunu kullanabileceğiniz bazı basit yollar vardır. Diyafram Öncelik modunu, yani kameranızda “A” çekim modunu seçerek diyaframınızı istediğiniz alan derinliğini elde edecek şekilde ayarlayabilirsiniz, bu durumda kameranız perde hızını otomatik olarak ayarlayacaktır.

Alan derinliğini her durum için tam olarak ayarlayabilir miyiz?

Diyaframı değerini değiştirmeniz perde hızınızı etkilediğinden elde edeceğiniz sonuç ihtiyaçlarını tam karşılamayabilir. Örneğin, diyaframınızı kısarak alan derinliğini artırmaya çalıştığınızda kameranız otomatik olarak perde hızınızı azaltacaktır. Bu durum belki çekeceğiniz sahnenin bulanık olmasına neden olabilecektir. Ancan tüm bunların nasıl çalıştığını anlayarak alan derinliğiniz üzerindeki kontrolünüzü artırabilirsiniz.

Fotoğrafta alan derinliğinin dağılımı odak noktasının önünde ve arkasında eşit miktarda mı gerçekleşir?

Hayır, genellikle üçte biri odak noktasının önünde, üçte ikisi arkasında oluşur.
Ancak odak uzaklığınız arttıkça bu mesajeler daha eşit hale gelmeye başlar.

Alanı derinliğini anlamak fotoğraflarımızı nasıl geliştirir?

Keskin görüntüler elde etmek o mükemmel sonuca ulaşmanın en önemli faktörlerinden biri olduğu için alan derinliğini yönetmek elinizin altındaki en önemli araçlardan biridir. Görüntüyü oluşturan parçalarından hangisinin öne çıkarılacağını bilmek ve hangilerine odaklanılacağını bilmek muhteşem sonuçlar yaratmak için harika bir sanatsal araçtır.

Sığ alan derinliğinin kullanımı

Alan derinliğini sığ tutmak öznenizi arka planından sıyrılmasını sağlamak için iyi bir yoldur ve portre fotoğrafçılığı için mükemmeldir. Bu, nesnenizin öne çıkmasını istediğiniz yaban hayatı fotoğrafçılığında da yararlı olabilir. Birçok yaban hayatı fotoğraf fırsatı düşük ışıklı ortamlarda gerçekleştiğinden size daha fazla ışık sağlayacağı için de yararlıdır. Alan derinliğinin sığ olması sporcuyu arka plandan ayırmak ve dikkatleri ona yöneltmek için spor fotoğrafçılığında da etkilidir. Bu, size eylemi dondurmak için ihtiyacınız olan yeterince hızlı bir perde hızı fırsatı sağlayacaktır.

Geniş alan derinliğinin kullanımı

Manzara fotoğrafçılığında sahnenizin çoğunu net olarak çekmek önemlidir. Geniş açılı bir lens ve kısık bir diyafram değeri kullanarak sahnenizi odakta tutmak için alan derinliğinizi en üst düzeye çıkarabilirsiniz.

Fotoğrafta alan derinliğinin belirlenmesi

Kamera ve lensleriniz için alan derinliğinin hesabını yapabileceğiniz birçok çevrimiçi site mevcuttur. Ayrıca akıllı telefon kullanıcıları için sahada olduğunuz sırada kullanılabilecek birçok uygulama bulunmaktadır. Çoğu kamerada vizörden bakarken önizleme yapabileceğiniz “Alan derinliğini önizleme” düğmesi bulunur (Bu en kolay ama en az kullanılan yöntemdir). Bu düğmeye bastığınızda sahneninizin vizörden daha koyu görünmesine neden olabilir; endişelenmeyin. Pozlama ayarlarınız doğru olduğu sürece çekeceğiniz fotoğraf doğru şekilde oluşacaktır.

Alan derinliğimiz sahnedeki her şeyin odaklanmasını sağlamak için ayarlanabilir mi?

Evet, hiperfokal odak uzaklığını kullanarak bunu sağlayabilirsiniz. Hiperfokal mesafeye odaklandığınızda alan derinliğiniz netlediğiniz alan ile aranızda kalan mesafenini yarısından sonsuzluğa kadar uzanır. Hiperfokal mesafenizi bulmak için bir DoF uygulaması kullanmanızı tavsiye ederim. Eğer böyle bir imkanınız yoksa en iyi kural sahneyi üç parçaya bölmek ve size en yakın olan 3’te 1’lik alana odaklamaktır. Geniş açılı bir objektifle yaklaşık f/11 veya daha kısık bir diyafram kullanmak alan derinliğini en üst düzeye çıkaracaktır.

Makro fotoğrafçılığında alan derinliğinin önemi

Çoğu makro fotoğrafı düşük ışıkta ve daha uzun bir odak uzunluğuyla üretildiğinden alan derinliğimiz genellikle çok sığdır. Objektifinizi ışığın sağlayacağı en kısık diyaframa ayarlayın. Nesnenizi düzgün bir şekilde açığa çıkarmak ve alan derinliğinizi en üst düzeye çıkarmanıza yardımcı olmak için ISO’unuzu artırmanız da gerekebilir. Yine de birçok makro görüntüde alan derinliğimiz çok dar olur. Bir üçayak (tripod) kullanmak gerekir çünkü kameranın en ufak bir hareketi bile makromuzu alan derinliğinin dışına taşır.

Bokeh nedir?

Bokeh, Japonca bir sözcüktür ve bulanıklaştırma anlamına gelir. Bu efekt görüntünüzdeki alan derinliğinin ötesinde odak dışında kalan alanlar tarafından üretilir. Bokeh yaygın olarak mercek açıklığının şekli nedeniyle hoşa giden daire biçimlerini ifade eder. Genellikle geniş diyafram açıklığa sahip f/2.8 gibi ayarlarda çekim yapılırken arka plan yeterince uzaksa bokeh daha küçük açıklıklar ile oluşturulabilir ve hoş bir görüntü elde edilir.

Özet;

Alan derinliğini artırmak için;

– Diyaframınızı kısın (daha büyük f/nosu)
– Konudan uzaklaşın
– Odak uzaklığını kısaltın

Alan derinliğini azaltmak için;

– Diyaframınızı açın (daha küçük f/nosu)
– Konuya yakınlaşın
– Odak uzaklığınızı arttırın.

Işığınız bol olsun.