Fotoğrafı konuşup yazarken bahsetmediğimiz ya da çok dikkatimizi vermediğimiz bir tarafında “Tarayıcılar” yer alıyor. Herhalde film kullanımının gündeme gelmediği teknoloji dünyasında bunu normal karşılamak gerekiyor. Oysa “tarayıcılar” bir yerde analog dünyanın karanlık odasının sayısal fotoğraf dünyasının aydınlık odaya geçişinin bir basamağı. Dolayısıyla bu sektörde sürekli yeniliklere açık ve bu konuda çalışan birçok firma var.
Tarayıcılar
Belge ve basılı fotoğraf için kullanılabilen tarayıcıların geçmişi çok eskiye ve çok geniş marka ve modele dayansa da film tarayıcısı denildiğinde gerçekten işe yarayan marka ve modeller öyle uzun bir geçmişe sahip değil ve bunların fiyatları da bir amatör fotoğrafçı için kendi dönemlerinde oldukça yüksekti. Örneğin en tercih edilenlerden biri olan Nikon Coolscan 9000 güncel fiyatı 2.100 USD civarında. Bunun yanı sıra Noritsu tarayıcıları da yabana atmamak gerekir.
Ben daha ekonomik olan Epson Perfection serisinden V300 kullanarak film ve slide taramaya başlamıştım. Ancak 2017 de tekrar film kullanmaya başlayınca V300 performansını yeterli bulmayınca V800 modeline geçiş yaptım. Yazılarımda örnek verdiğim film fotoğrafları bu tarayıcıdandır.
Başka marka ve modeller olduğunu söylemiştim. Satın alma öncesi özelliklerini karşılaştırdığımda bu model fiyat-performans olarak uygun gelmişti. Aslında bir üst model olan V850 yi almak varmış o zaman. Keşke dememek lazım artık.
Tarayıcı arayışına girdiğimde rastladığım en muazzam tarayıcı Yeni Asır Gazetesi İzmir tesislerindeki laserli tambur tarayıcı idi. Özel şartlandırılmış bir odada tutuluyor ve yanına herkes giremiyordu. Sayfaya girecek fotoğraflar bununla taranıp İstanbul’daki basımevine gönderiliyordu. Aklımda kalan bu. İnternette biraz araştırınca ne yazık ki bu tarz tarayıcı bilgisi olarak sadece Hasselblad’ın Imacon 949 modeli çıkıyor. O da alınacak gibi değil. Tabii bulabilirseniz.
Bütün bunların yanı sıra daha pratik çözümleri olduğunu söyleyen onlarca firma var. Denemek için Çin menşeili bir firmadan aldığım oldukça ufak bir film tarayıcısı işe yarar gibi görünse de kalite olarak yeterli olmamıştı. Ancak VALOI firması çok iyi olduklarını iddia ediyorlar.
Son olarak karşıma çıkan bir yazılım uygulaması farklı bir yöntemle film taramalarını profesyonel tarayıcıları aratmayacak şekilde yapmayı sağladığını iddia ediyordu. Üstelik telefon uygulamasının da olması ayrı bir avantajıydı. Bununla ilgili detayları firmanın internet sitesinde okuyabilirsiniz.
Firma verdiği örnekte “02” fotoğrafının Noritsu Professional tarayıcıdan, “03” fotoğrafının ise Fujicolor’ın aynasız bir makinası ile makro objektifler negatiften çekilen fotoğrafın “FilmLab 3” yazılımı ile işlenmesi sonucu elde edildiğini açıklamaktadır. Ancak elinizde bir makro objektifiniz varsa makinanı markasının önemi olmadığı sizin de anladığınız gibi bir şey ifade etmiyor.
Denemeden Olmaz ki
Bütün bunları okuyunca merak insanı yerinde tutmuyor. Sorun şu ki, elimde renkli negatif yok. Sadece son dönemde çektiğim ve banyosunu kendim yaptığım siyah-beyaz negatiflerim var. Demiştim ama arşivi kontrol edince çooook eski renkli negatiflerimden bazılarını sakladığımı görünce denemeyi renkli ve SB negatifle yapma fırsatı ortaya çıkıverdi. Böylece “FilmLab 3” yazılımın hem masaüstü hem mobil uygulamasını deneyip Epson V800 ile karşılaştırabilecektim.
Ön hazırlık şöyle oldu:
- Önce hem masaüstü hem de mobil uygulamayı yükledim.
- Negatifi arkadan aydınlatabilecek homojen beyaz ışık verecek bir kaynak bulmam gerekirdi ki bu kaynak monitörün ekranı oldu.
- Negatifi ekrana dayayacak bir aparat gerekirdi. Bunun içim Epson’un film adaptörü gayet iyi işe yarayacaktı.
- Makine olarak hem Nikon Z6 II hem de Olympus E-M10 MKIII kullanabilirdim. Ancak elimde Olympus 12-50 mm makro objektif olduğundan işin kolayına kaçıp Z6 II den cayıverdim.
- Bu denemede ayrıca Epson’un son versiyon tarayıcı programını da deneyip Silverfast 8 ile karşılaştırabilirdim.
- Kural: Taramadan sonra hiçbir şekilde fotoğraf işlemesi olmayacak…
Gördüğünüz gibi bir taşla çok kuş vurmanın derdine düşünce yapacak işler çoğalıp karmaşıklaşıyor. Başa gelen çekilir diyelim.
Bu noktada programları yükleme ve sonrasında da kullanacağım negatifleri seçmek üzere yazıya ara veriyorum. Bu iş biraz zaman alacak. Saat 15:05, 25 Ağustos 2023.
Saat 16.10; yüklemeleri tamamladıktan sonra Epson yazılımı ile ilk fotoğrafları taradım. Şimdi sırada Silver Fast 8 ile tarama yapılacak. Bu yazılımın “9” versiyonu çıkmış ama yükseltmek için 99 Euro istiyorlar.
Vakit geçirmeden iki yazılımın sonucu elde edilen fotoğrafları karşılaştıralım:
Şimdi sırada Filmlab 3 yazılımı için fotoğraf çekimleri var. Bunun için düzenek şöyle ayarlandı:
Önce Powerpoint ile bir beyaz sayfa açıldı. Filmler zaten Epson kızağının içindeydi. Bu ekrana dayandı ve karşısına makine konuldu. Bu olmadı tabii. Monitörün pikselleri fotoğrafı bozdu. Daha sonra beyaz kağıt ve cama dayayıp gün ışığını kullanmaya kalktıysam da iyi sonuç alamadım. Dolayısıyla bu tarz basitçe “buldummm” denilen çözümlerin bir kere daha işe yaramadığı ispatlandı. Bir işin iyi sonuç vermesi doğru ekipman ve malzeme kullanımı gerektiği aşikâr. Böyle bir işin çalışma hayatında kabul edilemez olduğunu biliyordum zaten.
Dolayısıyla olması gereken ya yandaki gibi bir düzenek (fiyatı yaklaşık olarak (120-300 € arasında) ya da slide çoğaltıcı (dia dubicator, fiyatı yaklaşık 50-100 € arasında) denilen ve objektife takılan bir aparattı.
Slayt çoğaltıcıyı analog dönemde kullanmıştım. Bazı slaytlarımı kopyalamam gerekmişti. Ancak sonuç hiçbir zaman orijinal slayt gibi olmadığı -ya da ben beceremediğim- için atmıştım.
Filmlab 3 programını incelerken şunu da fark ettim; program sadece makine raw dosyalarını tanıyordu. Dolayısıyla bu programı kullanabilmek için test yöntemini Epson tarayıcıda raw olarak tarayıp sonrasında programla işlemek şeklinde değiştirmek istedim. Bu sefer de tarayıcı programlarının herhangi bir raw formatından tarama özelliği olmadığı ortaya çıktı. Bu ana kadar “Filmlab 3” programını çalıştırmamıştım. Çektiğim bir raw fotoğrafı bu programda açarak görmek istedim. Ve tam bir hayal kırıklığı.
Basit bir fotoğraf işleme programı… O halde negatiften iyi bir çekim yapmak üzere daha önce bahsettiğim ekipmanlardan birini aldıktan sonra niye bu programı kullanayım ki? Telefonla elde yaptığım birkaç kare de tatmin edici değildi. Öyleyse bu ekipmanlar telefonla çekim yaparken de gerekecek. Fotoğrafı işlemeye gerek görmedim. Ve tahmin ettiğiniz gibi yaptığım listenin 5nci maddesini test etmenin uygun olduğuna karar verdim.
İki fotoğrafa da daha yakından bakalım:
Değerlendirmeyi okuyucuya bırakarak Siyah Beyaz negatifte bakalım:
Silverfast 8’in kontrastı daha iyi olsa da Epson yazılımda gri tonlar çok daha iyi. Ancak iki yazılımın da çeşitli ayar imkanları olduğunu unutmamak gerekir. Daha yakından bakarsak:
Sonuç
Fotoğraf makinası ile film tarama ve yazılımını test etmek isterken kürkçü dükkanına döndük ve bir tarayıcıda iki ayrı yazılımı test edebildik. Burada filmin netliğinin ve banyo kalitesinin önemini de vurgulamak gerekir. Bazı tarayıcılarda ise tarama kafası film netleme özelliği var. Bu da önemli. Bu özellik V850’de varken V800’de film tutucunun basit yükseklik ayarı yapılabiliyor. Aynı negatifi V850’de tarayıp karşılaştırma imkânım olmadı.
Filmlab 3 yazılımı ise yaptığı tanıtım ve reklam sayesinde benim ilgimi çekmeyi başardı. Bu da oldukça profesyonel bir pazarlama taktiği olsa gerek. Tabii yazılımın fiyatının Photoshop fiyatının çok altında olması da avantaj olarak kabul edilebilir. Eğer tarayıcı arayışında olsaydım bu tanıtıma kendimi kaptırabilir miydim? Şu anda “hayır” cevabı vermek zor. Ama ilk defa bu işe soyunan bir amatörün kolaylıkla kapılabileceğini düşünüyorum. Hele fiyatının sınırsız kullanım fiyatının 200 usd civarında (ayrıca 7 usd/ay seçeneği de var) olması özellikle yurtdışında oldukça cazip gelecektir. Bence “alıp bir deneyip göreyim” diyen çok kişi çıkacağını da söylemek falcılık olmayacak.
Zaten konum itibariyle görüp de merak ettiğimiz yeni bir şeyi “hadi alıp deneyelim” diyebilecek durumda değiliz. En azından ben değilim. Film kullanmak ise zenginlik göstergesi ve benim diyen amatör fotoğrafçının -içinde bulunduğumuz coğrafya için söylüyorum- harcı olmaktan çoktan çıktı. Dolayısıyla ekipmanlarımıza çok iyi bakmamız gerekiyor.
Kaynaklar:
https://www.filmscanner.info/en/NikonSuperCoolscan9000ED.html
https://www.noritsu.eu/hardware/noritsu-film-scanner.html
https://www.filmscanner.info/en/EpsonPerfectionV800Photo.html
https://petapixel.com/how-to-scan-photos-on-iphone/
https://petapixel.com/2016/11/15/googles-photoscan-app-uses-phone-digitize-old-prints-glare-free/
https://www.silverfast.com/
https://www.filmlabapp.com/desktop
