Fotoğraf makinelerinin nasıl çalıştığını biliyorsanız, canlı bir görüntünün fotoğrafını çekmek için yeterli ışık gerektiğini biliyorsunuzdur. Ortam ışığının nispeten az olduğu çoğu iç mekan fotoğrafçılığında, Doğru Pozlama için kameranızın algılayıcısını yeterli bir süre ışıkla beslemeniz için ya Pozlama süresini uzun tutmanız ya da net bir görüntü elde etmek için ışık seviyesini anlık olarak arttırmanız gerekir. Pozlama süresinin artırılması çoğu konu için iyi sonuç vermez, çünkü kameranın hareketi de dahil olmak üzere herhangi bir küçük hareket, bulanık bir görüntü demektir. Elektronik flaşlar, fotoğraftaki bu doğal problem için basit ve ucuz bir çözümdür. Bu yazımda flaş nedir, nasıl çalışır, ne zaman kullanılır anlatmaya çalışacağım.

Flaş nedir, nasıl çalışır?

Bir elektronik flaş ünitesi, içerisinde barındırdığı yüksek depolama gücüne sahip bir kapasitörü birkaç yüz volta şarj etmek için tasarlanmış elektronik devrelerden oluşur. Flaş, deklanşöre basıldığında, kamera veya tetikleyicide bulunan flaş senkronizasyon kontağı tarafından tetiklendiğinde, kapasitör bir flaş tüpü üzerinden hızla boşalır. Bu deşarj süresi tipik olarak saniyenin 1/1000’i kadardır ve deklanşör hızlarından çok daha kısa bir süredir.

Elektronik flaşların tek işi, deklanşöre bastığınızda kısa bir parlak ışık patlaması yapmaktır. Bu patlama sahnenizi aydınlatır. Biz flaşları bu her patlamalarında yalnızca bir kez çakmış gibi görürüz, ama bu bir göz yanılsamasıdır. Flaşlar aslında bu çakma adımını, saniyenin çok küçük aralıklarında defalarca kez art arda çakarak tamamlar. Bu her çakışa flaş süresi denir.

Flaş süresi nedir?

Bir flaş için Flaş Süresi teknik olarak flaş tüpünün tek bir ışık patlamasını tamamladığı süredir. Gerçek flaş süresinin ne kadar sürdüğünü size hemen hemen hiç bir flaş üreticisinin tam olarak vermeyeceğini unutmayın. Bunun yerine çoğu şirket, t0.5 veya t0.1 flaş süresi olarak belirttikleri özellikleri yayınlar. Bu flaş süresi özellikleri, Uluslararası Standardizasyon Örgütü (ISO) tarafından tanımlanan “deşarj süresi” standartlarının bir parçasıdır. Bu ISO standart özelliklerinin yanı sıra, flaş üreticilerinin toplam flaş süresini açıklamamasının nedeni, flaşın tüm süre boyunca sabit bir yoğunluğa sahip olmamasıdır.

Aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi, flaş yoğunluğu sadece flaş tetiklendikten sonra en parlak durumundadır, daha sonra genel olarak eğride gösterildiği gibi giderek azalır.

T0.5 olarak belirtilen periyot, flaş yoğunluğunun maksimum parlaklığının %50’sini aştığı süredir demiştik. Bunun anlamı, t0.5 eşiği karşılandıktan sonra toplam ışığın %50’sinin yayılmasıdır. Bu nedenle, yukarıdaki grafikten de görebileceğiniz gibi, gerçek flaş süresi t0.5 süresinden daha uzun olabilir. Fotoğrafçılar için bunun anlamı, t0.5 eşiğinden sonra ışığın sönümlenmesine kadar hala çok fazla sürenin olması ve bu süre boyunca konu tam olarak ışıkla aydınlatılamadığından görüntüde hareket bulanıklığı oluşmasıdır. Spor fotoğrafçıları veya flaş kullanarak hızlı hareket eden nesneleri yakalamaya çalışan herhangi bir fotoğrafçı için bu önemli bir konudur ve flaş sürelerinin derinlemesine anlaşılması çok önemlidir.

T0.5 belirtiminin anlamı biraz belirsiz olduğundan, ISO Yönetim Birimi t0.1 süresini “toplam flaş süresi” olarak ayarlamıştır. T0.1 belirtimi, flaş yoğunluğunun %90’lık kısmının oluştuğu süredir. Yukarıdaki şekilde de görüldüğü gibi, t0.1 değeri daha bilgilendiricidir ve flaşın gerçek süresine çok daha yakındır.

Flaş süresi neden önemlidir?

Bu iki ayrı flaş süresi değeri, değişik çakışların flaş süresini oldukça doğru bir şekilde karşılaştırmamızı sağlar. Macera spor fotoğrafçıları ya da hızlı hareket eden nesneleri fotoğraflayan dış mekan fotoğrafçıları için çok kısa flaş süresine sahip bir flaşı seçmek şarttır. Burada önemli olan, pozlama süresi boyunca konuyu kesintisiz bir şekilde tam olarak aydınlatmak olduğuna ve enstantane süreleri saniyenin çok çok küçük dilimlerinde gerçekleştiğine göre, flaş süresi büyük önem kazanır. Çoğu üretici, özellikle spor ve aksiyon fotoğrafçılarına pazarlanan son derece kısa flaş sürelerine sahip flaş kitleri sunar. Bazı flaş üreticileri, güç devrelerine yerleştirilmiş flaş kesme teknolojisine sahiptir ve bu da flaş süresini önemli ölçüde azaltır. Bu devreler şu şekilde çalışırlar; flaş çakmaya başladığında, flaş süresi %50’ye geldiğinde yani t0.5 dolduğunda devreyi elektronik olarak kesip bir sonraki çakmaya geçerler. Böylece, hem daha kısa bir flaş süresi elde edilir, hem de daha stabil bir ışık yayması sağlanır.

Bu sayıları ve özellikleri öğrendikten sonra, gerçekten ihtiyacınız olan bir flaş süresinin ne kadar hızlı olması gerektiğini anlamak biraz kafa karıştırıcı olabilir. Genelde, hareketli bir nesnenin hareketini dondurmak isteyen çoğu fotoğrafçı için 1/2000 saniyeden daha yüksek bir t0.5 değeri yeterli olacaktır. Bundan çok daha hızlı hareket eden nesneler için doğal olarak daha hızlı bir flaş süresine ihtiyaç duyulacaktır.

Alınacak flaşın flaş süresi neye göre belirlenir?

En son Hi-Sync ve HS teknolojileri, çoğu DSLR’ların maksimum flaş senkronizasyon hızlarının üzerindeki deklanşör hızlarının kullanılmasına izin verir. Bu, eylemi durdurabileceğimiz ve flaş süresi hızlı bir flaş kullanmak yerine bir sporcunun hareketini durdurmak için 1/8000 saniye gibi yüksek bir enstantane hızı kullanarak bir strobe ile senkronizasyon yapabileceğimiz anlamına gelir. HS teknolojisi, düzgün çalışabilmesi için saniyede 1/800 saniyeden daha yavaş bir flaş süresine ihtiyaç duyar ve bu da yeterince kafa karıştırıcı gelebilir. Aslında, hangi teknik ve teknolojinin kullanılmakta olduğuna bakılmaksızın, gerçek flaş süresinin bilinmesi, hareketli bir konu ile çalışırken daima önemli bir faktördür.

Ne yazık ki, çoğu flaş üreticisi, her bir güç ayarı için flaş süresini belirtmez, ancak bazılarında flaşla birlikte gelen kılavuzda bu bilgiler bulunur. Birkaç üretici LCD göstergesinde kesin güç ayarı için gerçek flaş süresini gösterir. Ancak bu sayılar her zaman doğru değildir ve gerçek dünyadaki flaş süreleri, flaştan flaşa geniş ölçüde değişebilir. Bu nedenle, flaş süresinin yanı sıra ışık çıkışını çok hassas bir şekilde ölçebilen hassas bir ışık ölçer kullanmak oldukça faydalıdır. İyi bir ışık ölçer kullanılması, gerçek flaş süresinin kontrol edilmesinde hüküm vermeye yardımcı olacaktır.

Benim kullandığım Nikon SB-910 flaşın flaş süreleri aşağıdaki gibidir:

Flaş yoğunluğu

Bir elektronik flaşın yoğunluğu bazı ünitelerde ayarlanabilir. Bunu yapmak için, küçük flaş üniteleri kapasitör deşarj süresini değiştirirken, stüdyo ortamlarında kullanılan daha büyük flaş birimleri kapasitör yükünü değiştirmektedir. Renk sıcaklığı, kondansatör şarjının değiştirilmesinin bir sonucu olarak değişebilir, böylece renk düzeltmeleri gerekli hale gelir. Yarı iletken teknolojisindeki ilerlemeler nedeniyle, bazı stüdyo üniteleri şimdi deşarj süresini değiştirerek yoğunluğu kontrol edebilir ve böylece tutarlı bir renk sıcaklığı sağlayabilir.

Flaş yoğunluğu tıpkı Enstantane için kullandığımıza benzer 1, 1/2, 1/4, 1/8 … 1/128 gibi duraklarla ölçülür. Bazı flaşlar bir “EV Numarası” gösterir, böylece bir fotoğrafçı farklı watt-saniye derecelerine sahip farklı flaş birimleri arasındaki parlaklık farkını bilebilir. EV10.0, 6400 watt saniyelik olarak tanımlanmıştır ve EV9.0 bir duruş daha düşüktür, yani 3200 watt saniyeliktir.

Obtüratör ve Flaş senkronizasyonu

Elektronik flaş üniteleri, bazen DSLR kameralarda perde ile uyumluluk sorunlarına yol açar. Obtüratör yani perde ünitesi, algılayıcının önünde duran ve iki perdeden oluşan bir panjur gibidir. Bu panjurun açık kalma süresine perde hızı denir ve Perde hızı, Deklanşör, Enstantane Kavramı yazımızda bahsettiğimiz gibi makine gövdesi içinde bulunan açılır-kapanır perdenin açık kaldığı süredir.

Flaşlı bir çekimde deklanşör düğmesine tam basınca ardı ardına bir dizi işlem gerçekleşir. Bu mekanizmanın çalışması sırasıyla şöyle gerçekleşmektedir:

Deklanşöre tam basıldığında;

1. Bu bir DSLR kamera ise ayna kalkar, aynasız bir kamerada bu adım yoktur
2. Perde açılır, bu sayede arkada bulunan algılayıcının yani sensörün önü açılır
3. Flaş çakar, perde, belirlenen perde hızı süresince açık kalır
4. Süre bitiminde perde kapanır, algılayıcıya ışığın girmesi son bulur, pozlama biter
5. Bir DSLR kamera ise, ardından ayna kapanır.

Perdenin açık kaldığı süre boyunca geçen zamana “Pozlama süresi” denir.

Tipik bir obtüratörün bu tek hareketi çoğu kamerada yaklaşık 1/200 saniyedir. Elektronik flaşlar, genel olarak 5 milisaniyeye kadar kısa sürelere sahip olabilir. Bu, flaş kullanırken deklanşör hızını yaklaşık 1/200 saniye ile sınırlar. Geçmişte, yavaş yanan tek kullanımlık flaşlı ampuller, perdenin maksimum hızda kullanılmasına izin verirdi. Çünkü bunlar, pozlama süresince sürekli ışık üretirlerdi. Bunlar modern kameralarda kullanılamazlar, çünkü ampulün ateşlenmesinden önce ilk perde hareket etmeye başlar (M-sync); Elektronik flaş için kullanılan X-sync normalde ilk perde hareketini tamamladığında yani algılayıcının önünü tamamen açtığında patlar.

FP Sync veya HSS (High Speed ​​Sync)

Gelişmiş flaş üniteleri bu problemi, FP Sync veya HSS (High Speed ​​Sync) olarak adlandırılan bir mod sunarak çözerler; bu yöntem ile flaş tüpü birçok kez art arda patlatılır. Bu tür üniteler kamera ile iletişim gerektirir ve bu nedenle kullanılacak kameralarda da bu özelliğin bulunmasını gerekir. Kullandığım Nikon D850 kameramda bu özellik bulunuyor ve çok hızlı hareket eden konuların hareketlerini bile Nikon SB-910 flaşlarımla 1/8000 saniye enstantane hızlarında dondurabiliyorum.

Bu yöntemin çalışma prensibi kabaca aşağıdaki gibi gerçekleşir;

Aynı zamanda, tüm bu süre boyunca flaşın art arda çok hızlı bir şekilde çaktığını düşünün. Yani bir nevi, çok dar bir yatay pencere arkasında bulunan algılayıcıyı, pencere önünden ışıklandırarak, yukarıdan aşağıya ışıkla yıkamak gibi bir şey.

Bu işlemlerin her adımında, perdenin hareket hızı ile flaşın çakma hızları birbirlerine senkron olmak zorundadır. Aksi durumda, sahnenin bir kısmı aydınlık olurken, başka kısımları daha az pozlanmış olacaktır. Flaşlı çekim yaparken bazen sahnemizin altında rastladığımız karanlık alanların nedeni tam da budur.

Flaşlar ile ilgili yazı dizimiz devam ediyor. “Flaş Çekim Teknikleri, Flaş Modları ve Kullanım Yöntemleri” yazım yayında. Bu yazının ardından “Örnekleriyle Flaşlı Çekim” yazılarım gelecek, izlemeye devam edin.

Siz de flaş nedir, nasıl çalışır konusundaki bilgi, deneyim ve yorumlarınızı aşağıdaki “Yorumlar” kısmından bizimle paylaşın.