Bu makalemiz, “Kamera Çekim Modları” yazı dizisindeki üçüncü yazımız. Bu bölümün ilk yazısı olan, “P”-Program (otomatik mod), “A”-Diyafram öncelikli ve “S”-Enstantane öncelikli modlarını detaylı anlatan, “Kamera Çekim Modları: Diyafram ve Enstantane Öncelikli Modlar” başlıklı yazımızı ve ikinci yazımız olan,”Kamera Çekim Modları: Manuel Mod” başlıklı yazılarımızı okuyabilirsiniz. “Pozlama Ölçüm Modları” yazımızda, kameralarımızdaki pozlama ölçüm sistemleri üzerinde duracağız.

Önceki yazımızda bazen kameraların pozlamayı yanlış yapmasının temel sebebleri konusuna değinmiştik. Kameralarımızı pozlama ölçüm sistemleri nesneden yansıyan ışığı ölçer ve eğer nesne ortalama gri’den (%18 gri) daha açık veya daha koyuysa hatalı pozlama değeri verir (konuyu tam olarak özümsemek için o yazımızı tekrar okuyabilirsiniz).

Fotoğraf makinemizin ölçüm sisteminin pozlamayı yanlış yapmasının bir başka nedeni daha vardır, bu da kameramızın pozlama ölçüm modlarıyla ilgilidir. Çoğu kameranın birkaç pozlama ölçüm modu vardır. Her pozlama modu farklı bir amaca yönelik olarak tasarlanmıştır ve farklı şekillerde çalışır. Pozlama ile problemler yaşıyorsanız bunun sebebi kullandığınız ölçüm modunun çalışma biçimini tam olarak anlamamanız olabilir. Kameramızın ölçüm sistemi lensin önündeki yüzeylerden yansıyan ışığı “okur” ve bulgularını hem vizörde hem de LCD ekranda rapor eder.

Bu bilgiler, kameramızın pozlama kontrollerini doğru bir şekilde ayarlamak için bir kılavuz görevi görür. Doğru renk elde etmek istiyorsak kameramızın hangi bilgileri sağladığını ve bu verileri en iyi nasıl kullanacağınızı bilmemiz oldukça önemlidir.

Pozlama ölçüm sistemi nasıl çalışır

Kameramızın ölçüm sistemi, bir sahnede %18 orta griyi veya tipik bir cilt tonunu ortaya çıkarmak için gerekecek ışık miktarını önerir. Kameralarda “parlaklık”, ışığı görsel hacim olarak tanımlayan biraz teknolojik bir kelimedir. Kameranın ölçüm cihazı tarafından okunan değer kameraya, doğru pozlama sağlamak için belirli bir noktayı veya tüm sahne içindeki ortalama aydınlatma aralığını doğru miktarda ışıkla yansıtmak için pozlama ayarının ne olması gerektiğini söyler.

Kameranızın aradığı pozlama, en siyah ile en beyaz arasında bir değer olan “%18 gri dengesi” olarak adlandırılan tondur. Profesyonel fotoğrafçıların kamera çantalarında genellikle referans olarak kullanacakları bir %18 Gri kartı bulundurmasının nedeni budur.

Renkler, koyu ve açık tonlar arasındaki denge olan tonaliteden ciddi şekilde etkilenir. İyi ışıklı bir ortamda parlak ve renkli olarak görülen renkler, karanlık ve loş ışıkta cansız görünme eğilimindedir. Gözümüzde meydana gelen ve oldukça doğal bir durum olan bu olay kameralarımız için de geçerlidir.

Gözümüz, loş ışıklı alanlarda görüntüleri görmek için renge duyarsız çubuklar kullanır, çünkü renge duyarlı koniler karanlıkta iyi görmez. Kameramızı belirli aydınlatma koşullarını yakalayacak şekilde ayarlamak için kameramızın ışık ölçüm sisteminden doğru geri bildirim alması gerekir.

Gözlerimizin ışığı ölçme şekli ile kameramızın ölçüm sisteminin ışığı ölçme yöntemi arasındaki temel farkı anlamalıyız.

Önce gözlerimiz

Sahnenin loş ışıkta kalan bir alanında bir nesneyi görüntülerken, zihnimiz gözlerimize konunun nerede olduğunu söyler ve gözlerimiz o belirli alana odaklanır.

Gözümüzdeki fotoğraf makinemizin diyaframına karşılık gelen iris, genişler veya daralır; daha sonra gözlerimize yeterli miktarda ışığın girmesiyle, loş ışıklı konuyu tüm ayrıntılarıyla görmemizi sağlar.

Gözlerimiz aslında bir “Nokta ölçüm” sistemi kullanır.

Kameralarımız ise bir görüntünün farklı alanlarını okuyacak şekilde özel olarak ayarlanmalıdır. Kameramız Matris ölçümüne ayarlıysa, belirli bir noktayı okumak için bazı hızlı algoritmaları uygulaması ve hızlı düşünmesi gerekir.

Çekilmesi en zor sahneler, aşırı ışık kontrastı olan, yani hem parlak güneşli alanları hem de koyu gölgede önemli ayrıntıları içeren sahnelerdir.

Pozlama ölçümleme ile ilgili problemler

Kameralarımızın pozlama ölçüm sistemleri sahnemiz eşit olarak aydınlandığında problemsiz çalışır. Farklı ışık seviyeleri ve yoğunlukları olan nesneler olduğunda ölçüm cihazları için pozlamayı belirlemek sorunlu ve bazen zorlayıcı bir hal alır. Örneğin, bulutsuz veya güneş olmadan mavi gökyüzünün fotoğrafını çekiyorsanız aldığınız görüntü doğru şekilde pozlanmış olacaktır, çünkü kolaylıkla hesaplanabilir bir ışık seviyesi mevcuttur. Bu görüntüye birkaç bulut eklerseniz iş biraz zorlaşır. Kamera ölçüm sisteminin bulutların parlaklığını, bulutların parlaklığına göre gökyüzünün parlaklığını değerlendirmesi ve optimum pozlamayı sağlamak için bir karar vermesi gerekir. Sonuç olarak kamera ölçüm sistemi, beyaz bulutları düzgün bir şekilde görüntülemek için gökyüzünü biraz aydınlatabilir, aksi takdirde bulutlar çok beyaz veya “aşırı pozlanmış” görünecektir.

Bir de sahneye büyük bir dağ eklerseniz ne olur? Artık kamera ölçüm sistemi bulutlara ve gökyüzüne göre daha koyu olan geniş bir nesnenin olduğunu görecek ve ortada bir denge bulmaya çalışacak; böylece dağ da düzgün şekilde pozlanacaktır.

Çoğu dijital SLR kamerada aşağıdaki pozlama modları mevcuttur:

Nokta Ölçüm (Spot) modu

Nokta Ölçüm modunda makinenizin pozlama ölçüm sistemi sadece odak noktanızdaki ışığı değerlendirir ve diğer her şeyi yok sayar. Tek bir bölgeyi / hücreyi değerlendirir ve yalnızca bu alanı baz alarak pozlamayı hesaplar. Odak noktanız makinenizdeki mevcut herhangi bir odak noktası olabilir.
Orta nokta olma koşulu yoktur.

Önceki yazılarımızda kameraların yansıyan ışığı ölçtüğünü ve makinenin sahnedeki tonları orta-griye çekme eğilimini hatırlıyor musun? Pozlama aldığımız noktayı orta griye oranla daha açık veya daha koyu bir tona yönlendirirsek kameramız yanlış pozlama yapacaktır.

Kameranın nokta ölçümünü kullanmanın bir yolu sahnede orta-gri tonda olan bir nesnenin üzerine gelip pozlamayı almaktır. Eğer yeşillik bir alanda manzara çekecekseniz yerdeki çimenlerden pozlama almak bu mod için iyi bir seçenektir.

Portre fotoğrafçılığında Nokta ölçüm modu

Bir diğer teknik ise %18 gri kart kullanmaktır, bu kartları fotoğraf malzemesi satan yerlerden satın alabilirsiniz. Bu kartlar portre fotoğrafçıları tarafından da kullanılır. Şöyle çalışıyor: modelinizden kartı elinde tutmasını istiyorsunuz, sonra pozlama ölçümünü karttan okutuyorsunuz ve ardından kartı bırakmasını söylüyorsunuz. Kamerayı manuel çekim moduna ayarlıyorsunuz ve bu ayarları kullanarak çekiminizi gerçekleştiriyorsunuz. Eğer ortamdaki ışık koşulları değişirse aynı işlemi yeniden yapıyorsunuz.

Ayrıca gün ışığında bir insan fotoğrafı çekiyorsanız ve modeliniz çerçevenin küçük bir bölümünü işgal ediyorsa, nokta ölçme modunu kullanmak en iyisidir. Konularınız çok fazla yer kaplamazsa, konunuz arkadan aydınlatılıyorsa, Matris veya Merkez ağırlıklı ölçüm modlarını kullanmak büyük olasılıkla siluetle sonuçlanacak, modeliniz karanlık çıkacaktır. Nokta ölçümü arkadan aydınlatmalı konular için çok işe yarar.

Konser fotoğrafçılığında Nokta ölçüm modu

Nokta ölçümünün kullanışlı olduğu başka bir durum da; karanlık bir arka plan ve aydınlık, parlak bir cild olan sahnelerdir. Bu bir tiyatro gösterisi veya bir konser ortamında olabilir. Konunun yüzünden okuma alırsınız ve kamera arka planı yok sayar, zaten karanlık olan arka plan tamamen karanlık olur.

Kuş fotoğrafçılığında Nokta ölçüm modu

Bu mod kuş fotoğrafçılığı için de çok kullanışlıdır, çünkü kuşlar çoğunlukla çerçevenin küçük bir bölümünü kaplar ve arka planın parlak veya karanlık olmasına bakılmaksızın onların doğru bir şekilde görüntülendiğinden emin olmak gerekir. Pozlama odak noktasını baz alarak hesaplandığından, kuş çerçevenin köşesinde olduğunda bile kuş üzerinden alındığı için pozlama doğru olacaktır.

Merkez Ağırlıklı Ölçüm modu

Merkez Ağırlıklı Ölçüm, çerçevenin ortasındaki ışığı ve çevresini değerlendirir ve köşeleri yok sayar. Matris ölçüm ile karşılaştırıldığında, Merkez Ağırlıklı Ölçüm, seçtiğiniz odak noktasına bakmaz ve yalnızca görüntünün orta alanını değerlendirir ve pozlama ölçümünü yalnızca orta alandan alır.

Merkez ağırlıklı ölçüm makinelerde uzun süredir vardır. Eski bir kameraya sahipseniz muhtemelen bu tek ölçüm modu olabilir. Kameranızın pozlamayı vizördeki merkez noktadan ölçtüğünü anladığınızda kullanımı oldukça kolaydır.

Merkez ağırlıklı ölçüm öznemiz çerçevenin ortasındaysa iyi çalışır. Öznemiz çerçevenin ortasında değilse vizörümüzün merkezini öznenin üzerine getirmemiz, deklanşör düğmesini yarıya kadar basılı tutmamız, “AE/AF” tuşuna basarak pozlamayı kilitlememiz ve daha sonra kadrajımızı yeniden ayarlamamız gerekir. Neden uğraşıyorsunuz? Nokta ölçüm moduna geçsenize 😉 .

Matris (Değerlendirmeli) Ölçüm modu

Bir sahnede birkaç farklı ışık yoğunluğu alanı varsa, kameramızın ışığın genel pozlama için ne kadar önemli olduğuna karar vermesi gerekir ve sahnedeki tüm ışığı yakalamaya çalışan bir okuma yapar.

Matris ölçümü, segmentlerdeki bir sahneye bakar ve çeşitli segmentlerdeki aydınlatma karışımına dayalı olarak hesaplanan kararlar verir.

Değerlendirmeli ölçüm Canon’un terimidir. Nikon Matris ölçümü terimini kullanıyor, Pentax ve Sony Çok segmentli ölçüm diyor. Ben bu makalede Matris ölçüm terimini kullanacağım.

Tüm çerçeveyi birden fazla “bölgeye” bölerek çalışır; daha sonra bunlar açık ve koyu tonlar için ayrı ayrı analiz edilir. Ölçüm sistemi tek tek tüm bölgelerden bilgi okuduktan sonra, çerçeve içinde odakladığınız nokta ya da noktalara bakar ve buraların diğer tüm bölgelerden daha önemli olduğunu kayda alır. Yakındaki bölgelerdeki okumaları da dikkate alır.

Bir sahnenin köşesinde parlak bir ışık göründüğünde, bu ışık görüntüdeki toplam pozlamayı yalnızca orantılı olarak etkiler. Çerçevenin merkezi (LCD önizleme penceresinde görüldüğü gibi) daha karanlık olduğunda ve çerçevenin dış kenarı daha açık olduğunda, sahnenin orta kısmı (genellikle odak noktasıdır), genel pozlamayı büyük ölçüde etkiler ve otomatik çekim modlarından birisiyle çekim yapıyorsanız sensöre daha fazla ışık girmesi kameraya komut verir. Örneğin; “A” diyafram öncelikli modda çekim yapıyorsanız enstantane süresini arttırır, “S” Enstantane öncelikli modda çekim yapıyorsanız diyaframı açar.

Ters aydınlatma senaryosu, diğer yöndeki pozlamayı etkiler ve çerçevenin orta kısmındaki aydınlatmayı desteklemek için toplam pozlamayı azaltır. DSLR fotoğraf makineleri, bu aydınlatma “kayırmacılığının” fotoğrafçı tarafından geçersiz kılınmasına veya yönlendirilmesine izin verir.

Matris ölçüm modu çoğu DSLR’de varsayılan ölçüm modudur.

Bundan sonrası üretici firmaya göre değişim gösterir. Her kamera üreticisi kendi patentli (ve oldukça gizli) ölçüm konfigürasyonlarına sahipken, çoğu kamera standart pozlama sistemi olarak bir çeşit matris ölçümü kullanır. Üreticiler, kameralarının değerlendirmeli ölçüm modunda pozlamayı nasıl hesapladığına ilişkin kesin ayrıntıları açıklamıyor olsa da, kullanım kılavuzlarında özet olarak bahsediyorlar. Örneğin Nikon, pozlama hesaplaması esnasında görüntü verilerini yüzbinlerce resimden oluşan bir veritabanıyla karşılaştırdığını ve sonucu buna göre belirlediğini söylüyor. Kendi kameranızın nasıl çalıştığını anlamak için okumaya değer.

Sonuç

Çoğu kamerada, kameranın ölçüm sistemini geçersiz kılmak için toplam pozlamayı ayarlamamızı sağlayan “Pozlama telafisi” özelliği bulunur. Bu özellik genellikle artan ve azalan durak değerleriyle ayarlamalar yapılmasını sağlar. Ölçüm sistemi sürekli olarak yetersiz veya aşırı pozlanmış görüntüler sağlıyorsa bu yöntemi kullanmak faydalı olur.

Kameramızı kontrol etmeyi ve doğru modu uygulamayı öğrenmek daha çekici ve dinamik sonuçlar üretmemizi sağlar. Kontrolü elinize alınca sonuçtan çok memnun kalacaksınız.

Çok özel bir ortamda, özel efektli bir fotoğraf çekmeyeceksem benim tercih ettiğim genel çalışma şekli, Matris ölçüm modunu kullanmak, fotoğrafı çekmek, histograma bakmak ve gerekirse pozlama telafisiyle ayarlamaktır. Bu benim için doğru pozlamaya ulaşmanın en basit, emin ve kestirme yoludur. Elbette sizin çalışma şekliniz farklı olabilir. Fotoğraf makinesindeki diğer ölçüm modları da özümsendiğinde hangi çekim modu sizin için en uygundur, en doğru kararı kendiniz vereceksiniz.

Işığınız bol olsun.