Yemek Fotoğrafçılığı ve Kompozisyon

İyi yemek fotoğraflarına takıntılı mısınız? İnstagram, Pinterest ve diğer benzeri uygulamalarda ve internet sitelerinde yemek fotoğrafları araştırmak ve öğrenmek için saatlerinizi harcıyor musunuz? Eğer öyleyse siz de benim gibisiniz. Günümün çoğu yemek düşünerek, pişirerek ve fotoğraflayarak geçiyor. Daha önceki Yemek Fotoğrafçılığı Giriş Rehberi yazımda teknik bir takım konulara değinmiştim. Bu yazıda ise kompozisyon ile ilgili konulardan bahsederek fotoğrafçı deyişiyle ‘izleyiciye konuşan’ bir yemek fotoğrafının nasıl olması gerektiği ile ilgili daha iyi bir anlayış oluşturmanıza yardımcı olmayı hedefliyorum.

Yemek fotoğrafçısı olarak amacımız izleyicinin denemek, pişirmek ve tatmak isteyeceği şekilde yemek fotoğrafları yaratmaktır. Peki ağız sulandıran yemek fotoğrafları oluşturmak için neler yapabiliriz? Öncelikle kompozisyonun ne olduğunu anlamamız gerekiyor. Kompozisyon, izleyicinin gözünü çalışmamızdaki en önemli noktalara belli bir sırayla yöneltmektir. Yemek fotoğrafçılığında kompozisyona iki önemli bakış açısıyla yaklaşabiliriz. Şöyle ki; kompozisyonumuz ya görüntüyü en iyi şekilde gösteriyor ya da bir hikaye anlatıyor olmalıdır.

Bu fotoğrafta 100 mm makro lens ile yakın plan çekilen bir çikolatalı kap kek görüyoruz. Kap kekin formunu, kremayı ve süsleme için kullanılan meyveleri ayrıntılı şekilde görmekteyiz. Bu tip makro detaylar yiyeceğin güzelliğini fark etmeyi sağlar.

Daha geniş açıyla çekilen bu fotoğrafta ise kap kekin son haline gelmeden önceki hazırlanış sürecini görüyoruz. Yemeğin en iyi yönünü göstermekten ziyade bir hikaye anlatan fotoğraflar başka bir zaman ve mekan boyutu yaratarak izleyicinin gözünü görüntü üzerinde daha çok tutarlar.

Anlaşıldığı üzere yemeğin kendisinden, tam bir masa veya mutfak sahnesine kadar birçok alternatif var. Fotoğrafı nasıl oluşturacağınız kişisel stilinize, bir fotoğrafçı olarak bakış açınıza ve yaratıcı ifadenize göre değişecektir. Aynı konu değişik kompozisyonlarla çok farklı duygular ve mesajlar iletebilir.

Kompozisyonun fotoğrafın en iyi şekilde ortaya çıkarılması için içinde yer alan elemanların doğru bir şekilde düzenlenmesi olduğunu düşünürsek ağız sulandıran bir fotoğraf için öncelikle ihtiyacımız olan birkaç şey var:

Arka planlar

StillLife ve yemek fotoğrafları çekerken yüzeylere ve arka planlara ihtiyacımız var. Fotoğrafçılar genel olarak iki terim için arka plan ismini kullansa da yemek ve prop’ları üzerine yerleştirdiğimiz kısıma yüzey, bunların arkasında gördüğümüz kısıma da arka plan diyoruz. Özel olarak hazırlanan arka planlardan başka değişik kumaşlar, kağıtlar veya büyük yer fayansları bile kullanabilirsiniz. Yaratıcılığınızı konuşturup kendiniz arka planlar hazırlayabilirsiniz. Örneğin keten kumaştan masa örtüleri ve peçeteler doğal dokuları ve görünümleri ile yemek fotoğrafçılığında oldukça güzel sonuç verirler.

Doğru seçilen bir arka plan kompozisyonun dikkat çekici olmasında oldukça önemli bir paya sahiptir. Fakat dikkati asıl kahraman olan yemekten uzaklaştırmamalıdır. Çok parlak yüzeyler ve arka planlar tabağın ve içindeki yemeğin önemsizleşmesine sebep olabilirler.

Proplar

Stiliniz oldukça minimalist bile olsa düzenli olarak yemek fotoğrafı çeken biriyseniz prop’lara ihtiyacınız var. Peki ‘prop’ dediğimiz şey nedir?

Proplar temel olarak bir hikaye anlatırken, o hikayeye uygun bir kurgu yaratmanıza, sahne düzenlemenize ve atmosferi oluşturmanıza yardım eden araç, gereç ve aksesuarlardır. Yemek fotoğrafçılığında tipik olarak mutfak aletleri, tabak, çanak, çatal, kaşık, bıçak, peçeteler, örtüler, kesme tahtaları, tuzluklar, rendeler vs. den oluşurlar.

Profesyonel yemek fotoğrafçılığında projenin büyüklüğüne göre bir yemek stilistinin yanında bir prop stilisti de çalışabilir. Profesyonel yemek fotoğrafçılarının genellikle büyük miktarlarda propları vardır ve bunlara düzenli olarak yenilerini eklerler çünkü bu sayede iyi görüntü oluşturmadığı düşünülen bir aksesuarın yerine hemen bir başkası yerleştirilebilir ve her çekimde aynı proplarla çalışmak da anlamlı değildir.

Prop alışverişi yaparken kendi tarzınıza uygun olan ve onu zenginleştireceğini düşündüğünüz eşyaları alın. Tarzınızı oluşturduktan sonra bazı anahtar parçalar seçip bunların değişik varyasyonlarını kullanın. İyi bir şekilde koordine edilmiş birkaç prop kadar fotoğrafı güzelleştiren çok az şey vardır ve aynı zamanda kötü prop seçimleri bir fotoğrafı harap edebilir. Unutulmaması gereken propların anlatmak istediğiniz hikayeyi desteklemesi, asla görüntüdeki odak merkezi olmaması gerektiğidir. Örneğin, renkli parçalar fotoğrafa ilgi çekici bir hava verse de genel olarak kompozisyonun bütününe uygun olmalı ve onunla uygun şekilde çalışmalıdır.

Bazen göz alıcı renkteki ya da desenli bir tabağı beyaz ya da siyah bir başkasının altına yerleştiririm. Desenli bir peçete ya da el bezi de kullanabilirim ama gözün yemekten peçeteye ya da desenli tabağa kaymasını engelleyecek şekildi dikkatli bir kompozisyonla. Genel olarak ahşap eşyalar, parlak olmayan tabaklar ve küçük ölçülerde kaseler, içeceğin özelliğini saklamayan, çok desenli olmayan bardaklar kullanmaktan hoşlanıyorum. Kanımca çok fazla prop kullanmak yerine izleyicinin dikkatini dağıtıp görüntüyü domine etmeyen birkaç önemli prop seçmek ve kullanmak görsel hikaye anlatırken daha etkili olacaktır.

Dark moody tarzdan hoşlanıyorsanız siyah, mavi, kahverengi gibi daha koyu tonlara bağlı kalın ve ışığın yarattığı yansımaları azaltan mat yüzeyler seçin. Koyu bir sahnede beyaz tonlar, çerçevedeki diğer elemanlarla iyi dengelenmezse dikkati yemekten uzaklaştıracaktır.

Kompozisyon kuralları

İyi bir yemek fotoğrafı izleyicinin duygularını tetikler ve kompozisyon bu amaca ulaşmak için kullandığımız bir araçtır. İyi bir yemek fotoğrafı oluşturmak için kompozisyon kurallarını göz önünde bulundurmak gereklidir. Fakat elbette her kural her görüntü için uygun olmayabilir. Herhangi bir görüntüye bakarken bilinçli ya da bilinçsiz olarak bir mesaj ve bir anlam ararız. Dolayısıyla ilk olarak çekime başlamadan önce amacınızın ne olduğunu belirlemeniz gerekmektedir. İzleyiciye ne iletmek istiyorsunuz? Nasıl bir ruh haliyle nasıl bir hikaye anlatmalısınız? Çekimin amacı nedir ve ne için kullanılacaktır?

Soldan sağa doğru okuyup yazılan bir ülkede yaşadığımız için gözlerimiz bir fotoğrafı soldan sağa doğru taramaktadır. En büyük ilgi alanına odaklanıp sonra sahnenin etrafında dolaşmakta ve bu esnada görsel ağırlığı olan diğer elemanları incelemektedir. Bu konsept fotoğrafta yer vermek istediğimiz değişik elemanların nasıl yerleştirileceğine karar verirken öncelikle hatırlamamız gereken konsepttir.

Stiliniz ister minimalist olsun isterse oldukça kalabalık ve bol proplu olsun her şekilde bir ana konuya ihtiyacınız var. Birden fazla konu da olsa içlerinden sadece biri fotoğrafın ‘kahramanı’ olabilir ve bu odak konusu çerçeve içindeki diğer elemanların yerlerini de belirleyecektir. Odak noktası, ​1/3 kuralına​ uyarak oluşturulan çerçevedeki kesişim noktalarından birinin üzerine veya yakınına düşen görsel vurgu noktasıdır. Odak noktaları ışıkla, renkle, kontrastla yaratılabilir.

Yemek fotoğrafı olsun ya da olmasın Fotoğrafçılıkta 1/3 kuralı kompozisyon konusunda karşımıza çıkan en temel ve aynı zamanda uygulanması en kolay kuraldır. Göze doğal olarak daha güzel görünen fotoğraflar oluşturmak için çok güzel bir başlangıç noktasıdır. Fotoğraf çerçevesini hem yatay hem de dikey olarak üç parçaya bölersiniz. Sonuçta dokuz eşit parça ve bu parçalardan da dört kesişim noktası ortaya çıkacaktır. Günümüzde çoğu dijital fotoğraf makinesinin LCD ekranlarından veya vizörlerinden bu çizgileri görebilmekteyiz.

Fotoğrafta ön plana çıkarmak istediğiniz noktaları bu kesişim noktalarına bir başka deyişle ilgi merkezlerine denk getirerek fotoğrafınızın estetik güzelliğini artırabilirsiniz.

Peki, çerçeve içinde yer vermek istediğimiz birbirleriyle ilgili olan ve birbirlerini destekleyen elemanları nasıl birleştirmeliyiz? En iyi yaklaşımlardan biri ​Tek Sayı Kuralını​ kullanmaktır. Bu kural kompozisyon oluşturulurken başvurulan yine en temel ve fakat en güçlü kurallardan biridir. Gözlerimiz fotoğraf içindeki tek sayıdaki öğelere çift sayıdaki öğelerden daha fazla ilgi göstermektedir. Yemek fotoğrafçılığında da amacımız çerçevenin içine üç ya da beş öge yerleştirmektir. Daha fazla sayıda öge bulunacaksa bunları mümkün olduğunca tek sayılı gruplar halinde birleştirmek akıllıca olacaktır.

İnsan gözü belirli sayıdaki nesnelerin merkezindeki nesneye ilgi gösterme eğilimindedir. Eğer nesnelerin merkezinde bir boşluk oluşursa dikkatimiz de oraya yoğunlaşacaktır. Bir fotoğrafçı olarak izleyicinin dikkatinin bir nesneye düşmesini istersiniz, bir boşluğa değil.

Tek sayılar gözlerimiz için bir dinlenme noktası yaratarak dengeli bir sahne oluştururlar. Çerçevede yer alan çift sayıdaki objeler ise birbirleriyle rekabet ederek dikkatimizi bölebilir. Yukarıdaki fotoğraftaki üç bardak bir üçgen oluşturarak görüntüye bir simetri ve denge katmaktadır. Fotoğraf çerçevesinde oluşturacağınız sanal üçgenlerin kompozisyonu güzelleştirdiği çokça kabul edilen bir başka kuraldır.

İyi bir görsel kompozisyon oluştururken amacımız dengedir. Görüntünün dengesi, içinde bulunan görsel vurgu noktalarıyla şekillenir. Bu noktalar gözün nereye ilerleyeceğini, nerede yavaşlayacağını ve duracağını belirler. Bir fotoğraf görüntüsünde çerçeve, fotoğrafın bütün sınırlarını ifade eder. Ana objemiz çerçeve içerisinde en fazla ağırlığa sahip olmalı ve bu ağırlık da çerçevenin geri kalanıyla dengede olmalıdır. Pozitif alan fotoğraf makinenizin odağındaki ana obje veya objelerin olduğu, kompozisyonun öne çıkan bölümüdür. ​Negatif alan​ ise pozitif alan ve çerçeve arasında kalan kısımdır ve fotoğrafın nasıl algılanacağını büyük ölçüde etkiler. Birçok kişi fotoğraf çekerken kompozisyonu oluşturma sürecinde pozitif alana yoğunlaşmakta negatif alana ise pek özen göstermemektedir. Oysaki doğru kullanıldığında negatif boşluk pozitif alanın hikayesini anlatmaya, onu daha anlaşılır ve belirgin kılmaya yardım eder. Tekrar tekrar deneyerek farklı oranlarda negatif ve pozitif alan kullanmaya çalıştığınızda her oranın fotoğrafa farklı bir duygu kattığını görebilirsiniz.

Yemek fotoğrafçılığında oldukça fazla negatif alan yaratarak çekim yapmak için bir eğilim vardır çünkü dergi, kitap, paketleme ve reklamcılık için fotoğraflara birçok yazı eklenmesi gerekir. Stok fotoğrafçılığı için çekim yapanlar da negatif alanı bu yüzden oldukça fazla kullanırlar. Özellikle Instagram da oldukça kalabalık masa üstü sahneler trend olarak öne çıksa da negatif alana hemen hemen hiç yer vermeyen bu fotoğraflar bazen klostrofobik, dağınık ve yoğun hissiyat vererek izleyicinin kafasını karıştırmaktadır.

Bu kurallar başlangıç seviyesinde genel kabul gören ve yüzyıllardır uygulanan güzellik standartlarını anlamamız için genel bir hat çizen kurallardır. Daha sonraki aşamalarda özgün kompozisyonlar üretebilmeniz için bu kuralları yıkmanız da gerekebilir.

Çizgiler, Renkler ve Dokular

Çizgi, görsel bir kompozisyonun en temel öğesidir. Doğal olarak oluşabileceği gibi yiyeceklerin ve propların uygun şekilde yerleştirilmesi ile de oluşabilen çizgiler, gözlerimizi fotoğraftaki odak noktalarına doğru yönlendirirler. Çizgilerle çalışırken dikkat edilmesi gereken nokta, çizgileri gözlerimizi çerçevenin dışına doğru değil ana konuya doğru yönlendirecek şekilde yerleştirmektir. Aksi takdirde fotoğrafın etkisi zayıflayacak ve izleyici ilgisini çabucak kaybedecektir.

Yemek fotoğraflarımıza zenginlik katacak bir diğer kompozisyon öğesi ise dokudur. Doku olarak yiyeceklerin kendi dokularını ön plana çıkarabileceğimiz gibi arka planlarda, yüzeylerde, kullandığımız kumaş ve proplardaki dokulardan da faydalanabiliriz. Ancak yine hatırlatmakta fayda var ki hem yiyecekte hem kumaşta hem arka planda kullanılan çok fazla doku izleyicinin gözünü yorabilir.

Kullandığımız renkler de kompozisyonumuzun önemli bir parçasıdır. Arka plan ve yüzeylerin renginin dikkati ana kahraman olan yiyecekten uzaklaştırmayacak şekilde seçilmesi gerektiğinden bahsetmiştik. Çoğunlukla natürel tonlara ve siyah, mavi, kahverengi, gri gibi soğuk tonlara sadık kalınsa da canlı renklerin kullanımı da hikayemizi zenginleştirebilir. Tek bir rengin değişik tonlarının kullanıldığı monokromatik bir kompozisyon oluşturulabileceği gibi tamamlayıcı renkler de kullanılabilir. Tamamlayıcı renkler renk tekerleğinde mavi ve turuncu gibi birbirlerinin karşısında bulunan renklerdir. Kullanacağınız renklere ve yaratmak.

İstediğiniz renk armonisine fotoğrafını çekeceğiniz yemeğin özelliklerine göre karar verin. Kaotik bir görüntü yaratmamak için bir çerçeve içinde çok fazla rengi bir arada kullanmamak gerekir. Örneğin sarı bir tabak, yeşil kaşıklar ve kırmızı masa örtüsü renkler içinde kaybolduğunuz hissi yaratabilir.

Yukarıda yer alan fotoğraflardaki odak noktalarını, çizgiler, yiyeceğin, yüzeylerin ve propların sahip olduğu doku ve renklerin kullanımını inceleyiniz.

Konu olarak seçtiğiniz öğe aynı kare içerisinde birden fazla kez kullanılıyorsa izleyicide bir ritim​ duygusu uyandıracaktır. Bazen oluşturulan ritimi bozmak da monotonluğu kırarak daha hoş bir fotoğraf oluşmasını sağlayabilir. Bu fotoğrafta kalıbı içinde sağa ve sola doğru çevirilen mafinler tekrarı bozmakta ve ayrıca gözü odak noktasına doğru yönlendiren bir üçgen oluşturmaktadır. Mafin tepsisi ve yüzeyde yer alan çizgilerin kesişimi ile de yine odak noktası olan krema ve çikolatayla süslenmiş mafine yönlendirilmekteyiz. Ek olarak mafinlerin, mafin tepsisinin ve beyaz tabağın yerleştirilmesi ile oluşturulan başka bir çok üçgene de dikkat ediniz.

Açılar

Şu ana kadar bir yemek fotoğrafını ortalama bir seviyeden ağız sulandırıcı bir güzelliğe çıkarabilmek için gerekli olan kompozisyonla ilgili en önemli noktalardan bahsettik. Çerçeve içindeki elemanları düzgün bir şekilde yerleştirdikten sonra fotoğrafın hangi açı ile çekileceğini düşünmeye başlayabiliriz.

Doğru açıyı seçmek önemlidir çünkü belli açılar belli yemekleri tamamlarlar. Bir görüntü için iyi olan bir açı diğeri için iyi olmak zorunda değildir. Kamerayı elinize almadan önce ne çeşit bir yemek fotoğrafladığınızı ve hangi açının bu yemeğin en iyi özelliklerini öne çıkaracağını düşünün. Ben genellikle göz hizasından başlayarak birkaç farklı açıdan, neyin daha iyi göründüğünü, neyi vurgulamam ya da saklamam gerektiğini düşünerek fotoğraf çekerim. Yemek fotoğrafçılığında esas olarak üç tip kamera açısından bahsedebiliriz.

1. 3/4 Açısı

Bu açı kameranızın konuya göre 25 ile 75 derece arasında konumlandırılmasıdır. Ticari yemek fotoğrafçılığında çok popüler olan 45 derecelik çekim açısı yemeğin hem ön tarafını hem yüzeyini hem de kenarları gösterir. 45 derecelik açının başka bir varyasyonu olan 30 derecelik çekim açısında ise kamera biraz daha aşağıdadır ve izleyiciye kullanılan arka planı da gösterir. Örneğin bir kasede sunumu yapılan bir salata için 45 derecelik açı daha uygundur çünkü tabağın içini daha çok görmek isteriz.

2. Overhead yani sahneyi tepeden gören çekim açısı

Bu açı 90 derecelik çekim açısıdır ve son yıllarda özellikle Instagram sayesinde çok popüler hale gelmiştir. Bunun sebebi bir hikaye anlatmak için uygun bir açı olmasıdır. Sahnede prop ları, yemeğin bileşenlerini ve hatta değişik yemekleri bir arada gösterebilmek mümkündür. Kamera çerçeveyi bu açıdan görürken fotoğrafın kompozisyonunu oluşturmak daha kolaydır. Eğer yeni başlayan bir yemek fotoğrafçısı iseniz bu açı çalışmak için idealdir. Fakat ‘overhead’ açısı her yemek için uygun olamayabilir çünkü fotoğraftaki derinliği elimine edip ona daha grafiksel bir hava katar. Pizza gibi düz ve basık yiyecekler bu açıyla gayet etkili şekilde fotoğraflanabilir.

Yukarıdaki fotograflarda 45, 90 ve 30 derecelik çekim açılarını görüyorsunuz.

3. ‘Straight-on’ yani sahneyi tam karşıdan gören çekim açısı

Bu açı yüksek şekilde sunumu yapılan ve katmanları olan yiyecekler için en uygun açıdır. Yiyeceğin boyunu vurgular. Burgerler, sandviçler ya da bir pankek yığını en güzel şekilde tam karşıdan görülerek fotoğraflanır. Bu tip yiyecekleri tepelerinden görerek çekmek çok anlamlı değildir. Örneğin hamburgerin üst kısmındaki ekmek burgerin içinde ne olduğunu gizler. Sadece üst kısımdaki ekmek parçasını fotoğraflamak izleyiciye pek bir şey anlatmaz.

Karşıdan fotoğraflanan kurabiye ve brownie

Çekimini yapacağınız yiyeceğin özelliklerini düşünerek işe başlayın. Ayrıca odağın nerede olması gerektiğine de dikkat etmelisiniz. Tavsiyem netlik noktanızın yiyeceğin ön taraflarında olmasıdır. Eğer cep telefonuyla çekim yapıyorsanız yiyecekleri tam tepeden ya da tam karşıdan gören açıları seçin. Daha çok çekim yaptıkça içgüdüsel olarak daha iyi açılar yakalamaya başlayacaksınız. Bu aşamada önceden bir plan yapmak çok yardımcı olabilir fakat tabi ki anlık gelişen yaratıcı fikirler de her zaman önemlidir.

Özetlemek gerekirse şimdiye kadar anlatılanlar kendi stilinizi oluşturana kadar akılda tutmanız gereken kılavuz çizgilerini göstermektedir. Bu ana hatlar öncülüğünde ne kadar çok çalışırsanız içgüdüsel olarak kompozisyonunuzu geliştirir ve bir fotoğrafçı olarak gelişirsiniz. Bahsedilen tüm bu kurallar ve noktalar sadece fotoğraf gözünü değil hayata bakış açınızı da iyileştirip güzelleştirecektir.

Bir başka yazıda görüşmek üzere…

Siz de yemek fotoğrafçılığı hakkındaki görüş, soru ve yorumlarınızı aşağıdaki “Yorumlar” kısmından bizimle paylaşın.