Otomatik ISO nedir, ne zaman kullanılır, ne zaman kullanılmamalıdır?

Fotoğrafçılıkla ilgilenen bazı insanlar Otomatik ISO’yu seviyor, bazıları nefret ediyor ama çoğu kişi Otomatik ISO nedir ve nasıl çalışır bilmiyor. Gerçek olan şu ki, Otomatik ISO farklı kamera modlarında oldukça farklı davranıyor ve bazı durumlarda çok yararlı olabilirken, bazılarında çok kötü sonuçlar çıkabiliyor.

Hepimiz Fotoğrafçılıkta ISO nedir, fotoğrafı nasıl etkiler biliyoruz. Hatırlamak gerekirse ISO, kameranızın algılayıcısının (sensörün) ışığa olan hassasiyetidir. ISO değerinizi ne kadar düşük tutarsanız kameranızın ışığa duyarlılığı azalacak ve daha temiz (kumlanmasız) fotoğraflar elde edeceksiniz. Daha yüksek ISO değerine ihtiyacınız yalnızca düşük ışık koşullarında değil, aynı zamanda daha hızlı Perde hızına gerek duyduğunuzda da işinize yarar. Genellikle açık havada ISO 100 değerindeyken (Diyafram değerine de bağlı olarak) çekebileceğiniz en hızlı fotoğraf yaklaşık 1/500 saniye perde hızında olur. Bu oldukça hızlıdır ancak gökyüzünde uçmakta olan bir kuşun kanatlarını havada dondurmak veya hızlı hareket eden bir hayvanı fotoğraflamak için yeterince hızlı değildir.

ISO değerinizi 1600’e veya daha yüksek bir değere ayarladığınızda; 1/4000 saniyeye kadar veya daha hızlı bir perde hızında çekim yapabilir, en hızlı hareketi bile dondurabilirsiniz. Fakat, ISO değerini çok arttırarak görüntü kalitesini kaybetmeye başlarsınız, fotoğrafınızda istemeyeceğiniz kumlanmalar (gren) oluşacak, renkler düşük ISO’ya göre daha solgun ve çoğunlukla da belirgin olmayacaktır.

Genel olarak, fotoğrafta kumlanma etkisini önlemek için ISO değerini mümkün olduğunca düşük tutmalısınız.

Daha hızlı bir perde hızına ihtiyaç duyduğunuzda diyaframınızı açmak istemiyorsanız, ya da açamıyorsanız (zaten en açık konumdaysa), ISO’unuzu yükseltebilirsiniz.

Ortamdaki ışık miktarı düşükse veya seçtiğiniz diyafram çok kısıksa (f/değer büyükse), örneğin ISO100 gibi küçük bir ISO ile doğru pozlamayı sağlamak için deklanşörün daha uzun süre açık kalması gerekir. Düşük ışık koşullarında veya kısık diyafram (örneğin f/16, f/22 gibi) çekilen fotoğraflar genellikle hem kamera sarsıntısına, hem de nesnenin hareketindeki bulanıklığa neden olan çok yavaş perde hızlarında çekilirler. Bu durumda ISO’unuzu yükselterek, düşük ışıkta bile daha hızlı perde hızları veya daha kısık diyafram kullanabilirsiniz.

Uçan kuşu havada dondurabilmek

Bunun için size 1/1000 saniye perde hızı yeterliyse ve ISO’yu 400’e çıkarmanız size bu imkanı veriyorsa, ISO’yu 1600 gibi 1/4000 saniye perde hızına izin verecek kadar daha yüksek bir değere getirmenin bir anlamı yoktur. Gereksiz yere ihtiyacınız olmayacak kadar ISO’yu arttırmış, fotoğrafınıza gereksiz gürültü eklemiş olursunuz. 1/1000 saniye ile çekmekle 1/4000 saniye ile çekmek fotoğrafınızın görüntüsünde bir değişiklik getirmeyecektir, her iki durumda da görüntü olarak aynı fotoğrafı alacaksınız.

Tersine, fotoğraf makineniz bir üçayak üzerindeyse ve sahnedeki nesneler hiç hareket etmiyorsa, mesela gece şehir manzarası çekiyorsanız, bu durumda perde hızının çok yavaş olmasının (belki de 10 saniye veya daha fazla) bir önemi yoktur. Bu gibi durumlarda düşük ışıklı bir ortam olsa dahi ISO’yu yükseltmek istemezsiniz.

Otomatik ISO nedir?

Otomatik ISO günümüzde gelişmiş birçok kamerada mevcut olan bir özelliktir. Makinenizi Otomatik ISO konumuna alırsanız makineniz ortamdaki ışık koşullarına göre “ISO” ayarını kendisi yapar. Işık azaldığında ISO’yu arttırır, ışık arttığında ise ISO’yu azaltır.

Bu sayede ISO’daki arttırmayı/azaltmayı otomatikleştirerek pozlama konusunda daha az endişe edersiniz ve konunuza odaklanırsınız.

Şöyle bir senaryo düşünün;

Bir doğum günü çekiyorsunuz ve evin hem içinde hem de dışında davetliler var. Ve siz düşük ışıktan parlak güneşe ve açık alanlardan gölgeli alanlara doğru sürekli hareket ediyorsunuz. Elde çekim yaptığınız için ve hareketleri yakalamak isteyeceğinizden en az 1/250, bazen 1/500 saniye gibi perde hızına ihtiyacınız var. Diyaframınız en açık durumdayken ve ISO minumum değer olan ISO 100’deyken bile karanlık ortamda bu perde hızlarına erişmeniz mümkün görünmüyor. Siz kameranızı “S” yani “Deklanşör öncelikli” moda alıp, perde hızını 1/500 saniye ayarlayıp, gerisini hiç düşünmeseniz, dışarıda ya da evin içinde çekeceğiniz her fotoğraf doğru pozlanmış olarak çıksa ne iyi olur du değil mi?

İşte “Otomatik ISO” size bu imkanı sağlıyor.

“Otomatik ISO” her yeni ışık koşulunda doğru pozlamayı elde etmek için ISO ayarını otomatik olarak sizin yerinize yapıyor.

Otomatik ISO ayarları

Bu ayarlar makineden makineye değişim gösterse de genel hatlarıyla aynı şeyleri ayarlamanızı sağlıyor. Şimdi bu ayarların ne olduğuna kısaca bakalım:

• Minumum ISO değeri

  Makinenizin inmesini istediğiniz baz ISO değerini ayarlıyorsunuz, ben makinemdeki en az ISO değerini ayarlıyorum (Nikon D810 için 64, Olympus OM-D E-M1 Mark II ve Fujifilm X-T1 için 200).

• Maksimum ISO değeri

  Makinenizin otomatik olarak ISO’yu en fazla hangi değere kadar arttırmasını istiyorsanız buraya o değeri giriyorsunuz. Ben genellikle ISO 3200’ü geçmiyorum.

• Minumum Perde hızı

  Burası varsayılan değer genellikle “Otomatik” olarak gelir. Bunun anlamı kullandığınız objektifin odak uzaklığına göre makineniz inebileceği minimum perde hızını otomatik olarak belirler.

Eğer kullandığınız objektif 50mm ise perde hızını en az 1/50sn ayarlar, objektifiniz 200mm ise, inebileceği en hızlı perde hızını 1/200sn ayarlar. Ben eli titrek biri olduğum için bu ayarı “Otomatik” olarak bırakmıyorum, çünkü 50mm objektif kullandığımda 1/50sn perde hızı elde çekim için bana uygun bir hız değil. O nedenle bu alanı “Otomatik” yerine 1/125 olarak ayarlıyorum. Bu durumda makinem ISO’yu otomatik olarak ayarlarken perde hızımı 1/125 saniyenin altına asla düşürmüyor.

Makineniz, ortamdaki ışık koşullarına göre ışığın azaldığı durumda perde hızınızı bu duruma göre ayarlamaya çalışacak, sizin burada belirttiğiniz Minimum perde hızına ulaştığında ise ISO’yu arttırmaya başlayacaktır.

Yukarıdaki resimde Nikon için Otomatik ISO ayarlarını görüyorsunuz. Bu ayarlara göre;

ISO değeri en fazla 100’e kadar inebilir ve en fazla 12800’e kadar çıkabilir. Yani makine ISO’yu 100-12800 değerleri arasında değiştirebilir.

Bazı makineler Minimum Perde Hızı ayarında “Otomatik” seçiminin altında ilave bazı ayarlar daha yapmanıza imkan veriyor. Burada “Yavaş / Daha yavaş / Normal / Hızlı / Daha hızlı” (yukarıdaki şeklin sağındaki ekranda görünen “Slower – Faster”) gibi ek ayarlar var. 50mm objektif kullanıyorsanız ve bu ayarı “Otomatik” bıraktığınızda makineniz perde hızınızı en az 1/50 saniye ayarlar demiştik hatırlayın. Eğer siz buradaki ek ayarı “Hızlı” yaparsanız (orta noktadan bir tık sol) minimum perde hızını 1,5 kat arttırıyor, “Daha hızlı” yaparsanız (orta noktadan iki tık sol, en soldaki değer) minimum perde hızını 2 kat arttırıyor, yani 1/50 saniye yerine 1/100 saniye yapıyor.

Ya da 200mm objektif kullanıyorsanız, “Otomatik” ayarlıysa makineniz minimum perde hızı olarak 1/200 saniye belirliyor, ama siz 1/100 saniyeye razı iseniz boşuna 1 duraklık kayıp yaşamamak için bu ek ayarı “Daha yavaş” yaparak minimum perde hızını 1/100 saniye olarak belirleyebilirsiniz.

Güzel bir özellik 😉

Otomatik ISO, ne kadar yüksek ISO’ya ihtiyaç duyduğumuza nasıl karar verir?

Güzel soru. Bunu sizin kamera çekim modunuz (P, S, A, M) belirleyecektir.

Şimdi bu modların herbirine ayrı ayrı bakalım:

“A” Diyafram öncelikli mod

İstediğiniz diyafram değerini siz seçersiniz ve kamera daha sonra doğru pozlamayı yapmak veya sizin istediğiniz pozlama oranını vermek için hangi perde hızını kullanacağına kendisi karar verir. Bunu yaparken sizin ayarladığınız ISO değerini ve eğer ayarladıysanız +/- Pozlama Telafisini de baz alır.

Otomatik ISO “A” Diyafram öncelikli modda öncelikle perde hızını sizin belirlediğiniz sınıra kadar hızlandırmayı dener, eğer ışık koşulları ayarladığınız diyafram değeri ve bu perde hızı için yeterli değilse ISO’yu arttırır.

Elbette burada patron sizsiniz. Otomatik ISO sizin neyi, ne amaçla çektiğinizi bilmez. Diyafram öncelikli çekim modunu ne zaman kullanırız? Genellikle durağan objeler, portre çekerken, manzara çekimleri vs değil mi? Hareketli nesneleri genellikle bu modda çekmeyiz. Perde hızı bizim için problemse bir üçayak kullanarak bunu telafi etme şansımız olur. Bu nedenlerle Diyafram öncelikli modda Otomatik ISO kullanmam, çünkü kameram gerçekten ihtiyaç duyduğum deklanşör hızını bilemez.

“S” Deklanşör öncelikli mod

Deklanşör öncelikli kamera çekim modunda (Canon için “Tv”, diğer markalar için “S”) Perde Hızını siz seçersiniz, daha sonra doğru pozlamayı yapmak veya sizin istediğiniz pozlama oranını vermek için hangi diyafram değerini kullanacağına makine kendisi karar verir. Bunu yaparken sizin ayarladığınız ISO değerini ve eğer ayarladıysanız +/- Pozlama Telafisini de baz alır.

Otomatik ISO “S” Deklanşör öncelikli modda öncelikle diyaframı objektifinizin izin vereceği ölçüde açmayı dener, buna rağmen eğer ışık koşulları belirlediğiniz perde hızı için yeterli değilse ISO değerini kademeli olarak arttırmaya başlar. Siz bu arada duruma göre perde hızını değiştirdiğinizde Otomatik ISO’da ISO değerini buna paralel olarak değiştirecektir.

Deklanşör öncelikli mod kullanıyorsam çevre ışık koşullarına bakmaksızın sıklıkla Otomatik ISO kullanırım. Çünkü, siz her ne kadar ortam ışığının yeterli olduğunu düşünseniz de bu her zaman böyle olmaz. Hareketli nesneniz bir gölge altına girebilir, onu bir başka hareketli nesne gölgeleyebilir vs vs. Şu ana kadarki deneyimlerim beni yanıltmadı. Otomatik ISO, Deklanşör öncelikli modda, özellikle hareketli nesnelerin çekiminde kullanışlıdır.

“M” Manuel Mod

Diyafram değerini, Perde hızını ve ISO değerini, yani Pozlamayı sizin belirlediğiniz moddur.

Manuel Modu kullanmayla ilgili burada hızlıca fakat çok önemli bir tespit yapalım:

Sabit ışık koşulları, stüdyo aydınlatması, karmaşık flaş kurulumlarını kullanmadığınız sürece ya da kararsız kalacağınız bir kaç diğer durum dışında Manuel mod sizi yavaşlatabilir. Günümüz modern kameraların tümünde otomatik ışık ölçme sistemleri vardır, bu da her çekimin ardından ışık değiştiğinde ayarlarda gezinmek ve dolaşmak zorunda kalmamanız içindir! Bazı fotoğraf çevrelerinde ‘Gerçek fotoğrafçılar Manuel Modu kullanırlar” ya da “Manuel Modda değilseniz kameranızda tam yaratıcı kontrol sağlamazsınız” gibi trajik ve bence yanlış söylemler duyarsınız. İnanın bana hiçbir şey gerçek doğrudan farklı olamaz. Bu şekilde sabit düşünmek bir hatadır ve kameranıza değil kendinize inanarak, kendinize kötülük yapıyorsunuz demektir. Manuel Mod kullanmanın “yegane” yol olduğunu söyleyen çoğu fotoğrafçının Diyafram Modu gibi modların gerçekten nasıl çalıştığını tam anlamadığına birçok kez tanık oldum. Evet, Manuel modun gerekli olduğu durumlar elbette vardır ve ben de bunu gerektiğinde zaten kullanırım.

Ama, deneyimli değilseniz manuel mod sizi genellikle yavaşlatacaktır.

Diyelim ki elinizde bir 400mm f/2.8 objektifiniz var (canavarınız var mı demeliyim?) ve kuş fotoğraflıyorsunuz. Kuşları havada dondurmak için büyük olasılıkla 1/2000 saniye perde hızına ihtiyaç duyacaksınız. Sorun şu ki: Deklanşör öncelikli çekim modunda (Tv veya S) hızlı bir deklanşör istendiğinde, fotoğraf makineniz objektifinizi en geniş diyafram açıklığına alır, yani bu örnekteki objektifimizde f/2.8 olarak ayarlar. Ne yazık ki, bazen -özellikle f/2.8 gibi hızlı bir objektifle- bu en açık diyafram size çok sığ bir alan derinliği verir; sonuç olarak kuşun yalnızca bir bölümü net olur.

Manuel Modda ise, perde hızınızı örneğin 1/2000 saniye ve diyaframınızı daha fazla alan derinliği için f/4 veya f/5.6 gibi ayarlayıp, Otomatik ISO’yu etkinleştirebilirsiniz. Böylece kameranız o andaki ışık koşulları ve sahne için ne gerekiyorsa ISO’yu otomatik olarak ayarlar. Böylece kuş gölgede de uçsa, parlak gökyüzüne karşı da uçsa ya da yere veya gökyüzüne dik bile uçsa, mükemmel bir pozlama elde edersiniz! Şaşırtıcı değil mi? Manuel mod ve Otomatik ISO kullanmanın avantaj sağladığı yer burasıdır.

Burada da sınırlar var

Açıkçası bunların hepsinin sınırları var ve bu sistemin çalışması için uygun/olası değerlerin neler olduğunu iyi bir şekilde kavramak için çok sık denemeler yapmak gerekir. Fotoğraf makinenizden düşük ışık koşullarında f/32 diyafram kullanarak 1/4000 saniye perde hızında çekim yapmasını isteyemezsiniz. Bazı sahnelere Manuel modda Otomatik ISO kullanmak, mükemmel ve çok kullanışlı bir araç olabilir. Bazı eski tip kameraların bir dezavantajı vardır; Manuel Mod’da Otomatik ISO, yalnızca ‘orta parlaklıkta’ pozlama yapmak için ISO’yu ayarlar ve istediğiniz pozu +/- değerleriyle ayarlamanıza izin vermezler. Günümüzde hemen her kamerada artık Manuel Modda Poz Telafisi mümkün olabilmektedir.

Özet

Otomatik ISO, günlük çekimlerde “S” Deklanşör öncelikli çekim modunda oldukça yararlıdır ve zaman ve emek tasarrufu sağlar ve başarı oranınızı önemli ölçüde artırabilir.

Manuel Modda Otomatik ISO, gerçekten kullanmak istediğiniz belli bir diyafram ve enstantane hızı olduğunda çok kullanışlı bir araçtır. Ancak ustalık kazanmak için biraz çalışma gerektirebilir.

“A” Diyafram öncelikli modda Otomatik ISO’yu kullanmayı tercih etmiyorum. Perde hızına odaklanmayı ve ISO’yu manuel olarak ayarlamayı ve yalnızca yetecek kadar arttırmayı tercih ediyorum.

Perde hızı benim için önemliyse, “S” Deklanşör öncelikli çekim modunda ve çoğunlukla Otomatik ISO ile birlikte çekim yapıyorum. Aynı zamanda gözüm devamlı diyafram değerinde oluyor. Diyafram değerini değiştirmek istediğim durumda Otomatik ISO’yu kapatıyorum.

Otomatik ISO açma ve kapama işlevini makinelerimde mutlaka bir fonksiyon tuşuna atarım. Böylece menülerde gezinip zaman kaybetmektense, tek bir tuş hareketi ile bu işlevi aktif ya da pasif duruma getirebiliyorum.

Sizin Otomatik ISO deneyimleriniz ve bu özellik hakkındaki düşünceleriniz nelerdir? Aşağıdaki “Yorumlar” kısmından bizimle paylaşır mısınız?