Genellikle fotoğrafla uğraşanların en çok sorduğu soru bu olsa gerek. Kavramsal fotoğrafçı mı olmalı yoksa Belgesel fotoğrafçı mı? Kavramsal fotoğrafçılar bir anlamda sanat fotoğrafçıları olarak da düşünülür. “Ben fotoğrafla sanat yapmak istiyorum.” O halde kavramsal fotoğrafçı olmalıyım. Gibi…
Fotoğraf başlıca ikiye ayrılır;
Belgesel Fotoğraf (Doğa-Manzara-Portre-Haber fotoğrafçılığı Enstantane/Sokak fotoğrafçılığı …) ve Kavramsal Fotoğraf (Soyut-Deneysel-Minimalist-Resimsel…) Bazen de Photoshop la manipüle edilen fotoğraflar Kavramsal olarak nitelendirilir. Fotoğrafın başlıca dalları olsalar da üst başlık Fotoğraftır. Yerine göre belgesel bir fotoğraf Kavramsal ve Kavramsal bir fotoğrafta belgesel olabilir.
Her Kavramsal fotoğrafın sanat fotoğrafı olamayacağı gibi her belgesel fotoğrafta sanat dışı fotoğraf değildir.
Şimdi konuyu biraz derinleştirelim
Kavram düşünmek demektir. Yani yaptığımız çalışmanın fikirsel yanıdır. İster doğrudan olsun ister manipüle edilerek olsun her fotoğrafta fikir vardır. Yani sıradan bir fotoğrafta bile fikir vardır.
Ben doğrudan fotoğrafla kavramsal fotoğraf farkını şöyle düşünüyorum.
Olay ve olguları yorumlarken yaptığımız/yapacağımız çalışmanın uygulanmasındaki yol ve yöntemlerdir.
Örneğin; Kadın cinayetleri ya da çocuk tacizlerini anlatmak istiyoruz.
Doğrudan çekilen fotoğraflarla yani konuyla ilgili mitinge giderek, eylem ve etkinliklerin içinde yer alarak fotoğraf çekebiliriz. Burada ortama ve etkinliğin durumuna göre nesnellikten kareler olabilir.
Ya da çok etkilendiğimiz böyle bir konunun bizde yarattığı etkiyi önce kafamızda oluşturur gerekli hazırlıkları yapar ister stüdyoda ister sokakta kurgulayarak çekeriz. Gazete, Dergi ve makasla yetmezse Photoshop la kolaj montaj yaparak kurgularız. Aynı sorunu farklı yolla çözebiliriz.
Mesele olaya nasıl baktığımız ve ne söylemek istediğimizdir. Biri doğrudan diğeri tasarımlayarak. Kurgu en sıradan, doğrudan çekilen fotoğrafta bile vardır. Dolayısıyla doğrudan çekilen fotoğrafla da masa başında düşünüp taşınıp manipülasyonla da Kavramsal fotoğraf yapılır. Konunun içeriği ve ne söylemek istediğimiz önemlidir.
Yerine ve durumuna göre biri diğerinden daha uygun olabilir. Dolayısıyla bir fotoğrafçı hem kavramsal hem doğrudan (belgesel) tarzda çalışabilir. Yalnız kavramsal çalışmak için yalnızca fotoğraf tekniği bilmek yetmiyor aynı zamanda sanat tekniklerini de bilmek, öğrenmek gerekiyor. Belki de bunun için doğrudan/belgesel çalışan bazı fotoğrafçılar kavramsal fotoğrafa sıcak bakmıyor olabilir.
Örneklersek fena olmaz herhalde. Doğrudan çekilmiş fotoğraflar…
Felsefenin önemli sorunsallarından olan “Ölüm ve Yaşam” kavramlarının fotoğrafı. Gözlem gücü ve çekerken kurgulamak. Photoshop yok, manipülasyon yok. Doğrudan. Ölüm varsa yaşam olduğu için, Yaşam varsa ölüm olduğu için. Diyalektiğin kuralını anlatmış.
Fotoğraf: H.C.Bresson
Bu fotoğrafta düz mantıkla bakarsak “sudan atlayan adam fotoğrafı” deriz. Halbuki fotoğrafın yaptığı göndermeyi görmek gerek. Bize söylediği belki de “Kendine rağmen engelleri aşmak için çalış”tır.
Fotoğraf: H.C.Bresson
“Toplum mühendisliğinin ya da insanların algılarıyla nasıl oynandığını” anlatan bu çalışmada yukarıdaki gibi kurgulanarak doğrudan fotoğraflanmış.
Fotoğraf: Nader Farid
Yine aynı fotoğrafçıya ait bir çalışma. “Zaman” kavramından yola çıkarak gerekli obje ve nesneleri bir araya getirip doğrudan fotoğraflayarak Kavramsal bir fotoğraf oluşturmuş. Yani illaki Photoshop ta manipüle etmesine gerek kalmamış.
Fotoğraf: Nader Farid
Doğrudan çekilmiş bir fotoğraf. Hem belgesel hem de Kavramsal fotoğrafa güzel bir örnek.
Fotoğraf: Nader Farid
ÖNCEDEN TASARLANARAK VE ÇEKİLEREK YAPILMIŞ FOTOĞRAFLARA ÖRNEK
Fotoğraf: Tina Madotti
İster “Karanlık Oda”da, İster “Photoshop” ya da makas ve kağıtla kolaj montaj yapılsın..
Manipülasyonla yapılan fotoğraflar …
Evet buraya kadar bol fotoğraf örnekleriyle ne anlatmak istedim?
Şimdi açıklamaya ve tekrar etmeye devam edeyim. Devamı gelecek…
“Kavramsal” ve “kurgu” ifadelerinin zaman zaman birbiri yerine kullanıldığını gördüğümde şaşırıyorum. “Belgesel” ise sanki doğrudan fotoğraf olmazsa olmaz gibi ortaya konuyor. Ancak Sevgili Özcan dostumun sade anlatım diliyle ele aldığı konu okuyana (yazı dizisini sonuna kadar okumanız gerekecek) farklı bakış kazandıracak fikirlere sahip. Sahi belgesel bir karede anlatmak istediğimiz ana fikri kavramsal olarak kurgulayamaz mıyız? Böyle olunca belgesel olmayacak mı? Gibi sıra dışı sorular insanın aklında uçuşuyor.
Haklısın Okyar. Kurgu ve tasarım arasındaki farkı belki açıklamam gerekirdi. Ben şöyle düşünüyorum. Elde var olan malzemelerle yorumlamayı kurgulamak olarak,. Tümüyle zihinde planlamayı tasarlamak olarak düşünüyorum. Sokakta fotoğraf çekerken mevcut nesneleri yorumlamak ve yeni bir içerik kazandırma çabası Kurgudur.
Ortada hiç bir nesne yokken zihinde varsayarak realize etme planlaması tasarımdır.
Bilemedim anlatabildim mi…
Teşekkürler ve sevgiler…