Fotoğrafçılığın ilk önemli kurallarından biri konunun keskin olması gerektiğidir. Çoğu modern dijital fotoğraf makinesi, keskin fotoğraflar elde etme konusunda değişik yöntemler sunuyorlar. Bu yazıda, fotoğrafta odaklama teknikleri üzerinde duracağız ve Dijital kameralarda odaklama modlarından en önemlilerini ve bu aşamalarda kullanılacak en iyi ayarları inceleyeceğiz. AF noktasını ve hangi odak modunu nasıl seçeceğimize bakacağız.

Fotoğrafta Odaklama Teknikleri

1. Manuel odaklama

Günümüzde neredeyse tüm modern dijital kameralar AF yani otomatik odaklama (Auto Focus) sistemlerine sahiptirler (Leica M9, Leica M9-P ve Leica Monochrom dikkat çekici istisnalar dışında) ve aynı zamanda manuel olarak odaklama yapmanıza da izin verirler.

Manuel odaklama özellikle makro fotoğrafçılığında tercih edilen bir seçenektir. Kameramızdaki AF sistemi çok yakın nesnelere kilitlemek için biraz fazla uğraşabilir ve deklanşöre her basıldığında tekrar tekrar odaklama yapmak için zorlanabilir.

Bazen fotoğraf makinesini ve/veya objektifinizi manuel odaklamaya geçirmeniz ve odaklama işini kendiniz üstlenmeniz çok daha az sinir bozucu olur.

Canlı görüntü modunu (Live View) kullanmak elle odaklamayı kolaylaştırır. Bu sayede, odaklanmak istediğiniz alana zumlayarak ekrandaki görüntüyü büyütebilir, böylece netlemek istediğiniz kesin noktayı detaylıca görebilir ve daha sonra odaklamayı mükemmel keskin olana dek manuel ayarlayabilirsiniz.

2. AF-S Netleme Modu ile odaklama

AF-S Single-Sürekli Servo AF netleme modu seçeneğinde, deklanşöre yarım basıldığında fotoğraf makinesi odaklamayı yapar ve siz deklanşöre tam basıp çekimi tamamlayana kadar ya da deklanşörü serbest bırakana kadar o konumda odaklanmış halde bekler, yani odağın o düzlemde kilitlenmesini sağlar.

Yeniden odaklamanız gerekiyorsa, parmağınızı deklanşörden kaldırmanız ve sonra tekrar yarım basıp netlemeniz gerekir.

BU SIRADA NESNENİZ HAREKET EDER VEYA YER DEĞİŞTİRİRSE, AF-S SİSTEMİ BUNU ALGILAYAMAZ, BUNA RAĞMEN SİZ DEKLANŞÖRE TAM BASIP FOTOĞRAFI ÇEKERSENİZ NESNENİZ ODAK DIŞINDA KALIR YANİ NESNENİZ BULANIK ÇIKABİLİR.

AF-S netleme modu, durağan statik nesnelerin çekiminde ve manzara çekimleri için kullanılır.

3. AF-C Sürekli Netleme Modu ile odaklama

AF-C Sürekli-Servo AF (Continuous-Servo AF) netleme modu seçildiğinde, deklanşöre yarım basıldığında veya AF-ON düğmesine basıldığı sürece, odaklanılan nesne hareket halinde olsa dahi, kamera nesneyi takip ederek odaklamaya devam edecektir.

Bu metod hareketli nesnelerin fotoğraflarının çekiminde en önemli yardımcınızdır, çünkü nesneniz odak çerçevesinin içinde hareket ederken kameranız, odağı sürekli olarak ayarlayacaktır. Buradaki önemli nokta; takip ettiğiniz nesneyi devamlı çerçeve içerisinde kalacak şekilde sizin de kameranızla takip etmeniz gerekliliğidir. Nesne çerçeve dışına çıkarsa, makine netlemeyi bırakacak, çerçeve içinde bulduğu başka bir nesneye netleyecektir.

Günümüzün gelişmiş kameraları, nesneyi çerçevede hareket ettirdikçe izlemek için hangi AF noktalarını kullanacağını belirlemenizi sağlayan değişik seçeneklere sahiptir.

Yandaki şekilde Nikon D810 kameranın AF Alanı Modu seçeneklerini görüyorsunuz. Herbir AF Alanı modunun farklı kullanım alanları vardır, ama hepsi hareketli nesnelerin takibi için kullanılan seçeneklerdir.

Bazıları, odağı ne şekilde takip edeceğinize karar vermenizi sağlayan değişik alternatifler sunarlar. Örneğin bir basketbol müsabakasında takibe aldığınız oyucunun önünden o sırada bir başka oyuncu geçerse odak öne geçen oyuncuya kayabilir, siz de asıl çekmek istediğiniz oyuncuyu kaybedebilirsiniz. Bu durumda makinenizdeki ayarlar ile, takip ettiğiniz asıl oyuncunun önüne bir başka nesne geçmesi halinde odağın hala sizin istediğiniz oyuncuda bir süre daha kalmaya devam etmesini sağlayabilir, bu sayede önünden oyuncu çekildiğinde odağı asıl oyuncuda devam ettirebilirsiniz.

AF-C netleme modu kullanırken, başlangıç ​​AF noktasını belirleyip deklanşöre o noktada yarım basarak netlemeyi başlatmak en iyisidir, böylece kamera hedef izlemeye başlamadan önce hedefin ne olduğunu bilir.

Spor çekiminden veya aksiyon çekimlerinden hoşlanıyorsanız, kameranızın AF-C mod seçeneklerini iyice öğrenin. Öğrendikçe ve uyguladıkça, makinenizi ve fotoğraf çekmeyi çok daha fazla seveceksiniz.

4. AF-A Otomatik Netleme Modu ile odaklama

AF-A Otomatik Netleme modu kullanarak, sahnenizde hangi nokta(lar)a odaklanacağını makinenizle birlikte siz karar verirsiniz.

Genel olarak, bu kamera odaklama tekniğini kullanarak AF noktasını seçmenin iki yolu vardır.

En kolay olanı kameranızın sizin için karar vermesine izin vermek ve otomatik AF seçim noktası seçeneğini kullanmaktır. Kameralar bu seçenekte birçok durumda iyi bir iş çıkarır ve çekim için fazla zamanınız olmadığında kullanışlı bir seçenektir.

Bununla birlikte, fotoğraf makineniz genellikle çerçevenin merkezine en yakın nesneye odaklanmaya çalışacaktır. Küçük nesneleri, merkeze uzak ve ince detayları seçmek istiyorsanız bu yöntem ile çekmek doğru değildir. Bu nedenle aşağıda açıkladığım Manuel odaklama yöntemini kullanmak daha iyidir.

5. Manuel AF noktası seçimi

AF noktasını kendiniz ayarlamanız, fotoğraf makinenizin odaklandığı yerin üzerinde maksimum düzeyde kontrol sağlar. Gerekli kamera kontrollerini yapmanız için vaktiniz olduğunda manzara, natürmort ve portre fotoğrafı için çok iyi bir seçenektir.

Bu işlem, genellikle kameranızda AF noktası seçim düğmesine basıp, ardından da yön oklarını veya ayar tekerleklerini kullanarak, netleme noktasını vizörde istediğiniz noktaya getirerek gerçekleştirilir. Dokunmatik ekranınız varsa, odaklanmak istediğiniz alana dokunmanız yeterli olacaktır. AF noktasını istediğiniz alana getirdiğinizde, odaklanmaya ve fotoğrafı çekmeye hazırsınız demektir.

Örneğin aşağıdaki fotoğrafı bu şekilde çekmiştim. Bana sığ bir alan derinliği gerekiyordu, diyaframımı f/2.8 olarak ayarladım. Netleme almak istediğim nokta modelin sağ eliydi (fırçayı tuttuğu el). Ve ben bu eli kompozisyonumda 1/3 kuralı gereği sol üst köşeye koymak istedim. Kadrajımı ayarladım, netleme noktamı tam elin üzerine getirdim ve fotoğrafı çektim.

6. Yüz / Göz Algılama AF

Bu popüler kamera odaklama seçeneği, kompakt kameralarda ve hatta Canlı Görünüm modunda (Live view) bazı DSLR’lerde bulunan otomatik AF noktası seçimi modudur.

Sahnedeki yüz şekillerini tanıyarak ve daha sonra gözlere odaklamaya öncelik vererek çalışır. Bazı kamera odaklama sisteminde, kamera nesnenin gülümsediğini algıladığında deklanşörü otomatik tetikleyebilir, yani fotoğrafı gülümsediğinizi algıladığında otomatik olarak çeker.

Bazı kameralar, bir kalabalığın içindeki belirli yüzleri tanımak ve onlara odaklanmak için de ayarlanabilir. Bu, çocuklarınızı diğer çocukların arasından ayrıştırarak gösterilerde fotoğraflamak için çok kullanışlı bir seçenektir.

Günümüzde Göz Algılama AF sistemi öylesine gelişmiştir ki, artık bazı kameralar hayvan gözlerini de algılayabiliyorlar ve takip edebiliyorlar.

Tahmin edebileceğiniz gibi Yüz Algılama AF, çok sayıda insanın fotoğrafını çekmek istediğinizde gösterilerde ve sosyal toplantılarda son derece yararlıdır.

7. Hibrit AF Sistemi

Son zamanlarda anons edilen kameralarda Hibrit AF Sistemini duymaya başladık. Hibrit AF, Kontrast ve Faz Algılama Teknolojisini birleşimidir. Hibrit’te başlangıçta Faz Algılama kullanılıyor ve ardından Kontrast Algılama kullanılıyor. Hibrit AF’de Kontrast ve Faz Algılama birbirini tamamlıyor.

Faz Algılama:
Avantajı = Hız
Eksikliği = Doğruluk
Nedeni, Faz Algılama’da kamera hızlı hareket eden nesnenin önceki hareketlerinden yola çıkarak en iyi odaklamayı elde etmek için hangi yöne hareket edeceğini tahmin ediyor. Böylece o yönde hareket ediyor.

Kontrast Algılama:
Avantajı = Doğruluk
Eksikliği = Hız
Kontrast Mekanizması, en keskin odağı alacaktır. Bununla birlikte, bunun en keskin görüntü olup olmadığını bilmek için en keskin noktayı aşması ve ardından en keskin noktaya geri dönmesi gerekir. Buna avcılık denir.

Hibrit AF:
Avantajı = Hız
Avantajı = Doğruluk
Hibrit AF’de otomatik netlemeyi birleştirir. İlk olarak, mümkün olan en yakın Otofokus’a hızla ulaşmak için Faz Algılama özelliğini kullanır. Ardından, en iyi odağa ince ayar yapmak için kontrast algılama özelliğini kullanır. Bu yüzden her ikisinden de üstün olduğu iddia ediliyor.

NOT: Hibrit AF yalnızca uyumlu lenslerle kullanılabiliyor. Bir lens Hızlı Hibrit AF özelliğine sahip değilse, varsayılan olarak Kontrast algılama AF özelliğini kullanılır.

Sonuç olarak, daha önce Nikon DSLR fotoğraf makinelerinde canlı önizleme modunda daha önce hiç görülmemiş yeni yüz ve göz algılama AF özelliklerinin yanı sıra çok daha hızlı ve daha doğru odaklanma sağlanmış.

8. Odaklama ve kadrajı yeniden düzenleme tekniği

Çoğu dijital fotoğraf makinesi, AF noktalarının seçiminde zengin bir koleksiyon sunmasına rağmen, bazen tam olarak ihtiyacınız olan şeyi bulamayabilirsiniz ya da bunları ayarlamaya zamanınız olmayabilir.

Bu durumlarda “Yeniden kadrajlama Tekniği” çok kullanışlı oluyor ve bir tane olsa bile bir AF noktasını seçmekten daha hızlı olabiliyor.

Örneğin, aşağıdaki gibi bir fotoğraf çekmek istediğinizde; önce ortadaki netleme noktası modelin gözüne gelecek şekilde deklanşöre yarım basıp netlersiniz, ardından odaklamayı sabit tutmak için deklanşöre yarım basılı tutarak, modelinizi çerçevenin içinde istediğiniz yere koyacak şekilde kadrajınızı yeniden oluşturup, çekimi yapmak için deklanşöre tam basarsınız.

Burada bir noktaya özellikle dikkat edilmesi gerekir; birinci adımda netleme yapıldıktan sonra, kadrajı yeniden düzenlerken, modelden uzaklaşmamak, netleme noktasındaki dikey düzlemden çıkmamak gerekir. Çünkü ilk netleme aşamasında netlemeniz o düzlemde kilitlenecek, siz düzlemden uzaklaşır ya da yaklaşırsanız netlemeniz bozulacaktır. Ben böyle durumlarda kendimi sanki yukarıdan bir iple asılı düşünüyorum, ilk netlememi yaptığımda bu ipe bağlı kalarak sadece gövdemi belimden bulunduğum dikey eksende birkaç derece döndürüp kadrajımı ayarlıyorum. Ayaklarınızı veya adımlarınızı kullanarak dönerseniz odağı kaçırma olasılığınız yükselir.

Bu metod aynı zamanda düşük ışıkta kullanmak için faydalı bir odaklama tekniğidir; zira merkezin uzağındaki AF noktaları orta noktadan daha az hassas olma eğilimindedirler. Orta nokta ışığa en hassas nokta olduğundan en doğru netleme alacağınız yerdir.

Bu odaklama tekniğini kullanırken, kameranızın AF modu “AF-S Single-Servo” olarak ayarlanması gerekir. Sürekli AF olarak (AF-C) ayarlanırsa, kadrajınızı yeniden düzenlediğinizde kameranız yeni konuma göre odaklama yapar ve bir önceki odağınızı kaybedersiniz. AF-S ile AF-C arasındaki en belirgin fark da budur.

9. AF-ON (Back-button AF) Geri düğme odaklama

Bir objektifi odaklamanın standart yöntemi deklanşöre yarım basmaktır. Birçok kamerada bu işlevi yapan, deklanşöre yarım basmayı ve yanlışlıkla birkaç çekim yapma riskini ortadan kaldıran bir AF düğmesi mevcuttur.

Bunun anlamı şudur: netlemeyi artık deklanşöre yarım basarak yapamayacak, bunun yerine netlemeyi kameranızın arkasında (size bakan yüzündeki) “AF-ON” düğmesine baş parmağınız ile basarak yapacaksınız demektir. Bu özellik tüm kameralarımda varsayılan olarak her zaman kullandığım harika bir özelliktir. Bir kez AF-ON tuşuna basarak netlediğinizde elinizi kaldırsanız dahi siz bir kez daha basana kadar netleme kilitli kalacaktır. Bu odaklanma tekniğini kullanarak, nesneyi AF-ON ile bir kez netleyip bekleyebilir ve kompozisyonunuz veya ışıklandırma doğru olduğunda deklanşöre tam basarak çekiminizi yapabilirsiniz. 

Fotoğrafta odaklama teknikleri içerisinde favori tekniklerimden bir tanesi budur. Şimdiye kadar denemediyseniz, mutlaka deneyin. Başlarda alışmak biraz zor gelse de, alışınca bırakamayacaksınız.

Ayrıca, örneğin bir spor çekimi yaparken netlemeyle takip ettiğiniz oyuncu dışında çerçeveye başka bir oyuncu girerse başparmağınızı AF-ON düğmesinden çekerek odağın takibini durdurabilir, ancak fotoğraf çekmeye devam etmiş olursunuz. Diğer oyuncu kadrajdan çıktığında tekrar AF-ON düğmesine basarak takibe devam edebilirsiniz.

AF-ON tekniği, rüzgarda biraz hareket eden bitkiler ve çiçekler gibi nesnelerin fotoğraflarını çekerken de yararlıdır.

Deklanşör düğmesi otomatik odaklamayı kontrol etmeyeceği için, kamera deklanşöre her basıldığında odaklanmaya çalışmak için boşa zaman harcamayacak ve siz sadece çekilecek nesnenin doğru pozisyonda olmasını bekleyeceksiniz.

Bu tekniği detaylıca anlatan “Back Button Focus / AF-ON Tekniği ile Ustalaşın” başlıklı yazıma göz atabilirsiniz.

10. Hiper odak uzaklığına odaklama

Bu, herhangi bir diyaframda keskin bir sahne elde etmek için tasarlanmış popüler bir kamera odaklama tekniğidir. Bu teknik, başlı başına incelenmesi gereken önemli bir konudur. Bu konuyla ilgili detaylı bilgileri, örnekleriyle birlikte Hiperfokal Mesafe ve Diyafram Seçimi yazımda ayrıntılı olarak bulabilirsiniz.

Hiper odak uzaklığı, manzara fotoğrafçılığında ve çok fazla alan derinliğine ihtiyaç duyulduğunda kullanılan çok popüler bir tekniktir.

11. Odaklama istifleme (Focus Stacking)

Odak istifleme, önden arkaya, farklı odak mesafelerinde çekilen birçok görüntünün, tüm nesne boyunca keskin bir görüntüye birleştirildiği dijital bir tekniktir.

Manzara fotoğrafçılığında uygulanabilir olsa da, özellikle makro fotoğrafçılığı için çok kullanılır, çünkü makro gereği nesnenin derinliği çok sınırlıdır.

Fotoğraf makinesi bir üçayak üzerine sıkıca monte edilir. İlk çekim, sahnenin en yakın kısmına odaklanarak yapılır. Ardından, kamerayı hareket ettirmeden, odak kaydırılarak sahneye her defasında bir adım daha odaklanılır ve her odaklanmada bir kare çekilir. Sahnenin en uzağındaki nokta bitene kadar çekim tekrarlanır.

Çekim bittikten sonra tüm fotoğraflar, önden arkaya keskin bir görüntü oluşturmak için birleştirilir. Bu işlem, katmanları destekleyen “Photoshop Elements” gibi herhangi bir görüntü düzenleme yazılımını kullanarak manuel olarak yapılabilir.

Ben odak istifleme tekniği ile çekim yapacaksam çekimlerimi “Helicon Remote” uygulamasıyla otomatik olarak yapıp, çektiğim fotoğrafları birleştirme işlemini “Helicon Focus” uygulamasıyla gerçekleştiriyorum.

Nikon’un son çıkan ve benim şu anda kullandığım efsane gövdesi Nikon D850 bu işlemleri sizin adınıza otomatik olarak yapabilecek bir özelliği içinde barındırıyor.

Bu çok ilginç ve bir o kadar da eğlenceli tekniğin tüm detaylarını, örnek çekim senaryolarıyla birlikte “Odak istifleme (Focus Stacking) ve Odak Kaydırma Tekniği” yazımda bulabilirsiniz.

Özet

Fotoğrafta odaklama teknikleri konusunu özümsediğimde fotoğraf çekmekten daha çok zevk aldığımı keşfettim. Her bir sahnenin ve durumun değişik tekniklerle çekilmesi mümkün olabilir, fakat o sahne için en doğru tekniği uygulamak fotoğraflarınızda fark yaratacaktır.

Mutlaka sizlerin de bu konuda birçok değerli deneyim, fikir ve önerileriniz vardır. Bunları aşağıdaki “Yorumlar” kısmından benimle paylaşın.

Işığınız bol olsun.