ND Filtre çeşitleri, seçimi ve kullanım alanları

İngilizcede Nötr yoğunluklu anlamına gelen “Neutral Density” kelimelerinin kısaltması olan ND filtreler, uzun pozlamaların normalde mümkün olamayacağı aydınlatma koşullarında çarpıcı görüntüler yakalamamıza izin veren, bence bir manzara fotoğrafçısının olmazsa olmazı ekipmanlardır.

Siz söylentilere aldırmayın – ND filtre devri hiç kapanmıyor!

ND filtreler, fotoğraflarımızdaki pozlamayı kontrol etmemize yardımcı olarak, görüntümüzü düşük veya aşırı pozlama riskine atmadan daha geniş diyafram açıklığı veya yavaş deklanşör hızı ile çekim yapmamıza olanak tanır. Bunlar, post prodüksiyon aşamasında altından kalkılabilecek şeyler değil!

ND Filtre Çeşitleri

ND filtreler Dairesel (vidalı) ve kare/dikdörtgen olmak üzere iki çeşittir. Kare/dikdörtgen olanları kullanmak için lensin önüne bağlanan bir filtre tutucu gerekiyor. Kare/dikdörtgen filtre bu tutucunun kızaklarına yerleştiriliyor. Ben her iki çeşiti de kullanıyorum. Duruma göre hangisini kullanacağımı belirliyorum. Bendeki LEE filtre tutucuya aynı anda 3 adet farklı ND filtre ve bir de Polarize filtre takabiliyorum.

Bir Dairesel ND filtre satın alacaksanız, en büyük çaplı objektifinize uyanını almanızı öneririm, ben öyle yaptım. Filtreyi daha küçük çaplı bir lensinizde kullanmak isterseniz, çok ucuza temin edeceğiniz bir “çap geçiş halkası” (ring diye geçer) satın alın. Geçiş halkası, filtrenin daha büyük çaplı filtre dişlerini bir mercek üzerindeki daha küçük çaplı dişlerle birleştirmenizi sağlar.

ND filtrelerde ana seçeneklerimize bir göz atalım:

Nötr Yoğunluk (ND) Filtreler

ND filtre, sensörünüze çarpan ışık miktarını azaltır veya değiştirir. ND filtrelerini kameramız için güneş gözlüğü olarak düşünülebiliriz, görüntülerdeki renkleri etkilemezler -en azından etkilememeleri gerekir- ve sahnede gördüklerimizi doğru pozlamayla yakalamamıza izin verirler.

Dereceli Nötr Yoğunluk (Grad ND – GND) Filtreler

GND filtrelerde, filtrenin yarısı ND filtre gibi, diğer yarısı şeffaf ve temiz cam olmak üzere bölünmüştür. Filtreyi görüntünün düzgün şekilde pozlanması gereken alana uygulamamızı sağlar. GND filtreler genellikle, gökyüzündeki pozlamayı düzeltmeye yardımcı olurken, görüntünün geri kalanının doğal kalmasına izin verir. Bu filtreler, sahnenin iki farklı pozlama gerektirdiği görüntüler çekilirken kullanışlı olurlar.

Ben, LEE Seven5 filtre setini kullanıyorum. LEE filtre setimde Soft ve Hard olarak iki ayrı seçeneğe daha sahibim. Soft olanda, yoğunluktan şeffaf alana geçiş daha yumuşak olurken, Hard olanda bu geçiş daha sert oluyor. Aşağıdaki ikinci fotoğraf.

LEE Seven5 Filtre setim

Sol: 3 durak Soft “LEE .9ND G S”
Sağ: 3 durak Hard “LEE .9ND G H”

Yukarıda fotoğrafını gördüğünüz LEE filtre setimde şu filtrelere sahibim;

• 1 durak Dereceli Yumuşak geçişli ND
• 2 durak Dereceli Yumuşak geçişli ND
• 3 durak Dereceli Yumuşak geçişli ND
• 2 durak Dereceli Sert geçişli ND
• 3 durak Dereceli Sert geçişli ND
• 6 durak Kare ND
• 10 durak Kare ND
• 15 durak Kare ND
• Dairesel Polarize Filtre
• Filtre tutucu ve kızakları

Dairesel Değişken ND Filtreler

Direk olarak objektife takılabilen bu ND filtrelerde, filtrenin gücü dış halkası çevrilerek ayarlanır. Bu tip bir filtre kullanıldığında sahnenin tamamı etkilenir, GND filtreler gibi yalnızca istediğimiz bir kısmın etkilenmesini sağlayamıyoruz.

Mükemmel bir ND filtre, ışığın tüm görünür renklerini eşit olarak filtrelemelidir. Bu da, bir ND filtrenin görüntümüzdeki renkler üzerinde herhangi bir etkisi olmaması gerektiği anlamına gelir. Ne yazık ki, çok uzun pozlamalarda bu her zaman gerçekleşmez. Beş dakikadan fazla pozlar alıyorsanız, bazen pembe veya macenta bir renk tonu alırsınız. Bunun nedeni, daha yüksek dalga boyundaki ışığın (kızılötesi) bazı ND filtreler tarafından tamamen engellenememesi ve sensör üzerinde birikmesidir. İşlem sonrası adımlarda beyaz dengesini ayarlamak genellikle bu pembemsi dökümü onarır. Birçok filtre üreticisi ND filtrelerini IR engelleme özelliğiyle birlikte üretirler. Bu rengin tamamen dökülmesini önlemek için ben de uzun pozlamalarımı birçok kişi gibi siyah beyaza dönüştürmeyi tercih ediyorum.

Merkez Dereceli ND (CND) Filtreler

ND filtre çeşitleri arasında en az bilinen ve en az kullanılan Merkez Nötr Yoğunluk filtresinin koyu bir merkezi ve kenarlara doğru şeffaflaşan bir yapısı vardır. Bu filtreler aşırı geniş açılı lensler kullanırken çerçevedeki pozlamayı dengelemeye yararlar.

Ben kullanmadım, aşırı geniş açılı objektiflerimle manzara çekmediğim için ihtiyaç duymadım.

ND Filtre geçirgenlik değerleri, bir anlamda güçleri

ND filtreler, ne kadar ışık engellediklerine göre derecelendirilir. Filtre ne kadar karanlık olursa, içinden o kadar az ışık geçer. Daha az ışık geçebilmesi, daha uzun pozlama yapılabilir anlamına gelir. Bir ND filtre almak istediğinizde, üreticilerin filtrelerinin gücünü tanımlamak için farklı sistemler kullandığını görürsünüz. Bu bazen biraz karışıklığa neden olabilir. Genelde filtreyi tanımlayan üç derecelendirme numarası olur: Filtrenin gücü, Işık azaltma faktörü ve Optik yoğunluk.

Filtre gücü derecelendirme sistemlerinin en anlaşılabilir boyutudur. Bu sistem, filtrenin engellediği ışık durağı sayısını belirtir. Örneğin; B+W filtrelerini ND1xx olarak tanımlar, buradaki xx filtre gücüdür. “B+W ND106” 6 duraklı (kademeli) bir filtredir. B+W, filtrelerinin gücünü tanımlamak için hem filtre gücünü hem de optik yoğunluğu kullanır -okumaya devam edin-.

Işık azaltma faktörü, filtreden iletilen ışık miktarını açıklayan bir sayıdır. Örneğin; ND4 ışığın 1/4’ünün içinden geçmesine izin verir ve 2 duraklık filtredir. Hoya bu sistemi kullanıyor. Örneğin, “Hoya ProND32” 5 duraklık bir filtredir ve ışığın 1/32’sinin içinden geçmesini sağlar.

• 1 durak = 2¹ = 2 = ND2
• 2 durak = 2² = 4 = ND4
• 3 durak = 2³ = 8 = ND8
• 4 durak = 2⁴ = 16 = ND16
• 5 durak = 2⁵ = 32 = ND32
• 6 durak = 2⁶ = 64 = ND64
• …
• 10 durak = 2¹⁰ = 1024 = ND1024

Bir ND filtrenin opaklığını açıklamak için kullanılan üçüncü sayı optik yoğunluktur. Matematiksel olarak optik yoğunluk, ışığın azaltıldığı faktörün 10 tabanına göre logaritmasıdır. 1 kademeli filtre ışığı 2 kat azaltır, ışığın 1/2’sinin iletilmesine izin verir. Böylece, optik yoğunluğu 0.3 olan log (2) olacaktır. 4 kademeli bir filtre için, ışık 16 kat azaltılır yani ışığın 1/16’sının iletilmesine izin verilir. Bu nedenle optik yoğunluğu 1.2 olan log (16) olacaktır. Optik yoğunluğun 0.3 katı her bir durakta iletilen ışığı azaltır. Cokin, Tiffen, Formatt Hitech, Lee ve B+W bu derecelendirme sistemini kullanırlar. Bir Tiffen 0.6 ND filtresi 2 duraklık bir filtredir. Benim kullandığım LEE Big Stopper ND 3.0 filtre 10 duraklık filtredir.

Pratik olarak şunu yapabilirsiniz; her 0.3’e karşılık 1 durak olarak hesaplayın, kafa karışıklığına engel olursunuz:

• Optik yoğunluk 0.9 = ( 0.9 ÷ 0.3 ) = 3 durak
• Optik yoğunluk 3.9 = ( 3.9 ÷ 0.3 ) = 13 durak gibi…

Neye göre hangi ND filtre?

ND filtreler optik yoğunluk açısından farklılık gösterir demiştik, bu nedenle genellikle ilgilendiğiniz fotoğraf türüne uygun filtre seçmek istersiniz. Manzara çekiyorsanız, 6 veya 10 kademeli güçlü bir filtre düşünebilirsiniz. Çok parlak aydınlatma koşullarında pozlama yapmayı planlıyorsanız, 10 veya daha fazla kademeli, daha güçlü filtrelere ihtiyacınız olacaktır.

ND filtreleri nerelerde kullanabileceğimiz konusunu biraz daha açalım:

• Bulanık hareket : Denizi, hareketli bulutları veya suyu hafifçe bulanıklaştırır
• Parlak aydınlatma koşullarında Alan Derinliğini azaltma : ND filtreler, parlak aydınlatma koşullarında bile diyaframı kısmamıza gerek kalmadan, geniş bir diyafram açıklığı kullanmanızı sağlar
• Hareketli nesnelerin görünürlüğünü azaltma : İstenmeyen nesneleri kompozisyonlarımızdan “kaldırmak” amacıyla ideal olan uzun pozlamaları yakalamak için bir ND filtre kullanılır
• Ön planda ve arka planda pozlamayı dengeleme : Bir sahnenin farklı pozlar gerektiren farklı yönlerini dengelemek için bir GND kullanılır.

Ben, yukarıda bahsettiğim filtrelerim ile, 6 duraklık bir sahnede tek bir filtre kullanırken, 6 ve 10 duraklık iki filtremi aynı anda kızağına yerleştirip 16 duraklık bir pozlama yapabiliyorum. Hatta bunlara üçüncü kademe olarak 15 duraklık ND filtremi ekleyerek 31 durak elde edebilirim. Elbette bu pratikte olmayacak bir şey. Çünkü, filtresiz 1/2000 saniyede pozlayabildiğim bir sahneyi, 31 durak yavaşlatarak, 11 gün 9 saat 4 dakika pozlamam demek oluyor, olmayacak bir şey yani 🙂

Zaten bu tip filtre tutucu kullanımlarında vinyet etkisinden ve keskinlik kaybından kaçınmak için iki taneden fazla filtre kullanılması önerilmez.