Gerek blogumda gerekse editörü olduğum popüler bir Fotoğraf Forum sitesinde, GND yani Dereceli Nötr Yoğunluklu filtreler hakkında rastladığım en yaygın soru; “Hangi marka Dereceli ND filtre almalıyım, sert geçişli mi (hard) veya yumuşak geçişli mi (soft), hangisi daha iyi?”. Eğer yalnızca birini alabiliyorsanız muhtemelen birçok fotoğrafçı size soft geçişli olan ND’leri önerecektir. Buna neden olarak da, ufuk çizgisinin net bir kontrast ile ayrışmadığı sahneleri çekerken çok işe yaradığını söyleyeceklerdir. Evet bu doğru, ama bu size bütün hikayeyi anlatmaz. Çünkü, seçeceğiniz filtre sahneye olduğu kadar kullanacağınız kameraya ve objektife de bağlıdır, hatta kullanacağınız diyafram değerine de.

Şimdi bu satırlarımı okuyan birçok kişi “Bu nasıl olur, Gradyan ND filtre seçiminin kameramla, kullandığım objektifle ve hatta çekim yaparken kullandığım diyafram değeri ile nasıl bir ilişkisi olabilir?” diye merak etmiştir. Sözü fazla uzatmadan konuya girelim. Bunu en kolay örnek fotoğraflarıyla anlatabilirim.

Aşağıdaki fotoğrafların hepsini yukarıda solda gördüğünüz LEE filtre setimde yer alan biri soft diğeri hard geçişli 3 duraklık Dereceli ND filtrelerim ile çektim. Filtrelerin üzerinde gördüğünüz “.9ND” ibaresi, 9 ara duraktan (9 tane 1/3 duraktan) oluşan 3 tam durak ND filtre anlamına gelir. “G” Gradyan yani geçişli anlamına geliyor. “H” hard yani sert geçişli, “S” soft yani yumuşak geçişli demek. 

Örnek fotoğraflar

Direk RAW çıktısı olarak aldığım aşağıdaki fotoğraflarda filtre efektinin daha iyi anlaşılabilmesi için çekimleri boş bir gökyüzüne karşı yaptım ve objektifimin netleme halkasını sonsuz işareti üzerine getirdim. Yaptığım çekimlerde filtrenin geçiş noktası her fotoğrafta yatay olarak görüntünün tam merkezindedir. Şimdi bu fotoğraflara sırasıyla bir göz atalım:

İlginç bir şey farkettiniz mi? 200mm’lere gelindiğinde Soft GND çok az geçişe -degradeye- sahip görünüyor. Bu filtre geniş açılarda süper faydalı bir Dereceli ND filtre gibi davranırken 200mm’de basit ve neredeyse şeffaf bir cam gibi! Işığı biraz olsun kesmek dışında pek bir faydası kalmıyor.

Dereceli ND filtrelerimizi genellikle Manzara Fotoğrafçılığı çekimlerinde kullanıyoruz ve manzara çekimi yaparken en sık kullandığımız diyafram değeri f/11 oluyor. Bu nedenle yukarıdaki dört fotoğrafı aynı Diyafram değerinde, f/11’de çektim. Unutmayın, degradenin yani geçişin görünümü kullandığınız diyafram değeriyle de değişir. Şimdi aynı filtreler ile odak uzaklığı 70mm ile farklı diyafram değerlerinde çekilmiş aşağıdaki iki fotoğrafa bakın:

Yukarıdaki sonuçlardan da görebileceğiniz gibi, Dereceli ND filtrelerin etkisi önünüzdeki sahneden çok daha fazlasına bağlıdır. Odak uzaklığınız ve Diyafram açıklığınızın da bunda önemli etkileri vardır.

ND Filtre kullanımında Odak Uzaklığı Karşılaştırma

Şimdi, yukarıda değindiğimiz 16mm ve 200mm’lik uç noktalara ek olarak, yumuşak ve sert GND’lerin arada kalan en yaygın odak uzunluklarından bazılarında nasıl göründüğüne bir bakalım. Bu şekilde, hangi filtrenin diğerinden daha kullanışlı olduğu konusunda daha iyi bir fikriniz olacaktır. Bu çekimlerin tamamında diyafram değerinin yine f/11 olduğunu unutmayın:

20mm

35mm

50mm

70mm

100mm

135mm

Ben buradaki tüm örneklerimde filtrelerimin geçiş noktalarını gösterdim. Elbette, gerçek dünyada çekim yaptığınız bir sahnenin bu etkileri çok daha ince bir alanda göstereceğini unutmayın.

Geçişin boş ve parlak bir gökyüzü ile başladığı durumlar hariç, daha geniş odak uzunluklarında bile, bir Hard GND’nin görüntülerde fark edilebilir net bir ayrım çizgisine sahip olması beklenmemelidir.

ND Filtre etkisi Sensör boyutuna da bağlıdır

100mm’lik bir Dereceli ND filtrenin geçiş alanı bir APS-C yani çarpanlı (Crop) sensörde, tam kare bir sensöre göre daha fazla sahneye yayılmış olarak daha büyük görünecektir. Bu, kademeli olarak filtrenin etkisini “yumuşak” hale getirir, tam hizalamayı önler ve tam kare kamera üzerindeki etkisine kıyasla belirgin şekilde farklı sonuçlar verir.

Burada çözüm daha sert geçişli bir gradyan ND filtre seçmektir, örneğin 100mm ND Hard Grad yerine bir Very Hard yani Çok Sert olanını seçmektir.

O nedenle, filtre seçerken kullanacağınız kameranın algılayıcı boyutunu da mutlaka göz önünde bulundurmak gerekir. Aksi durumda hayal kırıklığı yaşamanız sürpriz olmaz.

Hangi Dereceli ND Filtre ne zaman kullanılır?

Tam kare karşılığı 20mm veya daha geniş ultra geniş açılı bir objektif ile çekim yapıyorsanız, Soft geçişli Dereceli ND filtre kullanmak genellikle en doğru seçimdir. Hard geçişli GND filtreler bu kadar geniş odak uzunluklarında keskin geçiş yaparlar ve yalnızca çok düz ve keskin ufuklar içeren sahnelerde iyi çalışırlar, aksi sahnelerde sahnenin bazı bölümlerini gereksiz şekilde karartırlar.

Dereceli Nötr Yoğunluk filtrelerinin tamamı Soft veya Hard geçişli şeklinde net olarak ikiye ayrılmazlar. Bazı kaliteli marka GND’lerin ara geçişli olanları da mevcuttur. Örneğin benim de kullandığım LEE markasının “Yumuşak”, “Orta Derece”, “Sert” ve “Çok Sert” geçişli Dereceli ND filtre çeşitleri bulunuyor. Ve bunların herbiri için ayrıca 1, 2 ve 3 tam duraklık versiyonları mevcut.

35mm’den 50mm’ye kadar olan odak uzunluğunda sert ve yumuşak geçişli GND’lerin her ikisi de kullanışlı olmayabilir, Hard olan biraz fazla sert ve Soft olan ise çok yumuşak geçişli olduğundan büyük bir etkisi olmaz. O nedenle, yukarıda bahsettiğim gibi bunların ikisi arasında kalan “Orta Derece” bir geçişli filtre gerçekten ideal olur. Ben bu açılarda çekim yaparken, gökyüzü açık renkli bir dağ, ağaç veya benzeri şeyler tarafından kırıldığında yumuşak geçişli bir GND kullanıyorum. Diğer birçok durumda, Hard GND setimi tercih ederim.

70mm’nin üzerindeki telefoto lenslerle çoğu durumda yumuşak geçişli bir gradyan ND filtre kullanmam, çünkü bu odak uzunluklarında yeterli bir etkiye sahip değildirler; hiç filtre kullanmamak gibi bir şey yani. Sert geçişli GND’ler 70mm ila 100mm aralığında oldukça iyi iş çıkarırlar.

Örnek çekim

100mm, f/8 ve 64 ISO’da çekilmiş aşağıdaki fotoğraflar bu durumlara iyi bir örnektir. Hepsi RAW çıktılardan alınmış. işlem görmemiş bu fotoğraflardan soldaki fotoğrafı herhangi bir filtre kullanmadan çektim. Pozlamayı gökyüzünden aldığımda 1/1000sn enstantane veriyordu, tam önümdeki yeşilliklerden aldığımda ise 1/60sn veriyordu. Yani gökyüzü ile yer arasında 4 duraklık bir dinamik aralık vardı. Bu durumda gökyüzünü yer ile aynı pozlama değerine getirmem için hangi dereceli ND filtremi kullanmalıydım sizce? Cevabınız 4 durak ise yanıldınız! Böyle durumlarda, yani gökyüzü ile yer arasında 4 duraklık bir pozlama farkı varsa, 1 durak eksik ND filtre kullanılmalıdır. Bunun sebebi genellikle gökyüzünün ön plandan 1 durak daha az pozlanması gerekliliğidir. Eğer 4 duraklık filtremi kullanacak olsaydım, bu durumda gökyüzünün parlak ışıklı efektinin ölmesi, bulutların etkilerinin azalması ve sonucun düz olması muhtemeldir.

Sağdaki fotoğrafta 3 duraklık LEE 0.9 Dereceli Soft geçişli ND filtre kullandım. Gördüğünüz gibi yine de Soft geçişli ND filtre kullanmamın fazla bir etkisi olmadı.

Ancak aynı sahneyi yine 3 duraklık LEE 0.9 Dereceli Hard geçişli ND filtre ile kullanarak çektiğimde nasıl bir değişiklik olduğunu görmek için aşağıdaki fotoğrafa göz atın. Böyle sahnelerde ve bu uzun odak uzunluklarında Hard geçişli GND filtreler gökyüzünü ve ön planı eşitlemek için oldukça değerlidir.

Yukarıdaki sahneyi 100mm yerine aynı kadrajda 16mm lensim ile çekmiş olsaydım, LEE 0.9 Dereceli Soft geçişli ND filtrem de yaklaşık olarak aynı işi yapardı.

Sonuç

Umarım bu makale filtreleri nasıl daha etkin kullanacağınızı, özellikle dereceli nötr yoğunluklu filtreleri daha iyi anlamanızı sağlamıştır. 

Gördüğünüz gibi,
“Düz ufuklar için = Hard geçişli Dereceli ND,
Kırık ufuklar için = Soft geçişli Dereceli ND”
mantığı her zaman doğru değil, bu durum ancak geniş açılı mercek kullandığınız zaman doğrudur. 50mm’ye, özellikle de 100mm ve ötesine ulaştığınızda bu denklem değişir. 

Uzun odak uzaklıklarında, kırık ufuklar içeren örneğin dağlık manzaralar için yumuşak geçişli GND yerine sert geçişli bir GND kullanmak çoğu zaman iyi bir yoldur.

Bu nedenle, her ikisine de aynı anda sahip olamayacaksanız, yalnızca bir tür GND satın almak istiyorsanız, çekmeyi planladığınız konu türlerinin yanında bundan daha fazlasını düşündüğünüzden emin olun. Genellikle hangi objektifle ve hangi odak uzaklıklarında çekim yapacağınız da vereceğiniz kararda aynı derecede önemli bir faktördür.

Sizin deneyimlerinizi de merak ediyorum, filtreler konusunda bilgi, deneyim ve yorumlarınızı aşağıdaki “Yorumlar” kısmından paylaşır mısınız?